Þjóðmál - 01.06.2016, Blaðsíða 58

Núverandi aðferðarfræði við frummat
á nýtingu landkosta stenzt ekki gagn-
rýni, og er þess vegna réttast að leggja
téða Verkefnastjórn niður og fela t.d.
Orkustofnun að gera tillögu til
Alþingis um þjóðhagslega hag-
kvæmustu nýtingu náttúrunnar.
Ein af ástæðum þess, að núverandi
fyrirkomulag er ótækt, er sú, að Verk-
efnastjórn gizkar á virkjunartilhögun,
þar sem forhönnun virkjunar er sjaldn-
ast fyrir hendi, þegar Verkefnastjórn
þessi fjallar um hana. Eina raunhæfa
matið á jákvæðum og neikvæðum
áhrifum virkjunar er mögulegt, eftir að
forhönnun hennar hefur farið fram.
Orkustofnun taki við
Núverandi aðferðarfræði við frummat á
nýtingu landkosta stenzt ekki gagnrýni, og
er þess vegna réttast að leggja téða Verk-
efnastjórn niður og fela t.d. Orkustofnun að
gera tillögu til Alþingis um þjóðhagslega
hagkvæmustu nýtingu náttúrunnar. Ein af
ástæðum þess, að núverandi fyrirkomulag
er ótækt, er sú, að Verkefnastjórn gizkar
á virkjunartilhögun, þar sem forhönnun
virkjunar er sjaldnast fyrir hendi, þegar
Verkefnastjórn þessi fjallar um hana. Eina
raunhæfa matið á jákvæðum og neikvæðum
áhrifum virkjunar er mögulegt, eftir að
forhönnun hennar hefur farið fram. Þá á
sér reyndar stað umhverfismat, svo að mat
Verkefnastjórnar á frumstigum málsins er
meira eða minna út í loftið og jafnvel óþarft,
en nauðsynlegtog nægjanlegtertéð
umhverfismat.
Með núverandi tækni hafa verkfræðingar
yfir að ráða fjölbreytilegum ráðum til að
draga úr umhverfisáhrifum mannvirkja og
orkubeizlunar. Að slá virkjanakostum á frest
eða jafnvel að slá þá út af borðinu er ótíma-
bært fyrr en verkfræðingar hafa fengið að
spreyta sig á því viðfangsefni að hámarka
hagkvæmni orkubeizlunar að teknu tilliti til
sjálfbærni, afturkræfni og að halda umhverfis-
raski innan ásættanlegra marka að dómi
flestra.
Hið síðast talda er háð huglægu mati. Nú
vill svo til, að nýlega var gerð könnun á meðal
ferðamanna, sem ferðazt höfðu um landið,
á viðhorfum þeirra til orkunýtingar á íslandi
og flutningi hinnar sjálfbæru orku um landið.
Niðurstaðan var sláandi m.v. áróður, sem
haldið hefur verið að fólki hérlendis um, að
ekki fari saman að nýta og njóta, heldur muni
virkjanir og flutningslínur skaða ferðaþjón-
ustuna. 97% svarenda töldu orkunýtingu
landsmanna vera umhverfisvæna og til
fyrirmyndar. 3% svarenda tók ekki afstöðu,
en enginn taldi umhverfisspjöll hafa verið
framin á virkjunarstöðum og línuleiðum.
Staðfestir þessi viðhorfskönnun, að það
er röng aðferðarfræði að stilla skipulegri
nýtingu lands fyrir ferðaþjónustu upp sem
andstæðu og ósamrýmanlega virkjunum
og flutningslínum. Þessir tveir þættir eru
vel samrýmanlegir, og slík samnýting skilar
augljóslega hámarksarði inn í þjóðarbúið.
Ný vinnubrögð
Það er brýnt að taka strax upp gjörbreytta
aðferðarfræði við undirbúning nýtingar, sem
tekur mið af þessu. Hér er um verkfræðilegt
og hagfræðilegt úrlausnarefni að ræða, sem
aldrei getur orðið barn í brók undir for-
merkjum fordómafullra verndunarviðhorfa
ásamt ofstækislegri afstöðu gegn flestum
framkvæmdum. Þetta er næsta náleg hug-
myndafræði í landi, sem er í stöðugri land-
fræðilegri mótun.
í frétt Morgunblaðsins 2. apríl 2016,
„Verðmæti náttúru og minja ræður", er eftir-
farandi haft eftir Stefáni Gíslasyni, formanni
Verkefnastjórnar 3. áfanga Rammaáætlunar,
og varpartilvitnunin Ijósi á þá meingölluðu
aðferðarfræði, sem nú er lögð til grundvallar
við frummatsathuganir á landnýtingarkostum:
„Forsendurnar fyrir flokkun svæða í vernd
eru alltaf verðmæti náttúru og menningar-
minja, en ekki útfærsla virkjana eða önnur
nýting. Ef hins vegar svæði fer ekki í
56 ÞJÓÐMÁL sumarhefti 2016