Þjóðmál - 01.06.2016, Qupperneq 80

Jóhanna og Steingrímur höfðu gengið
gegn eigin hugmyndum um þjóðarat-
kvæði áður en kom að lcesave-
kosningunum. Meirihluti Alþingis
felldi tillögu um að efna til þjóðar-
atkvæðagreiðslu um hvort sækja
skyldi um aðild að Evrópusam-
bandinu. Jóhanna og Steingrímur
voru á meðal þeirra sem voru andvíg
tillögunni í júlí 2009.
sem þá hafði tekið við forystu í lcesave-
samninganefndinni, hafi frá upphafi lagt á
„það ríka áherslu við Jóhönnu Sigurðardóttur
forsætisráðherra og Steingrím J. Sigfússon
fjármálaráðherra að þau gerðu ekki lítið úr
þýðingu þjóðaratkvæðagreiðslunnar nú á
laugardag, um lcesave. Það væri að hans mati
glapræði að gefa undirfótinn með það að
fresta þjóðaratkvæðagreiðslunni eða hætta
við hana. Hann mun hafa lýst þeirri skoðun
sinni afdráttarlaust að þjóðaratkvæða-
greiðslan væri sterkasta samningavopn
íslendinga."
Föstudaginn 5. mars 2010 - daginn fyrir
kjördag - lýsti Jóhanna því yfir í viðtali við
Fréttablaðið að hún ætlaði ekki að taka þátt
í atkvæðagreiðslunni um lög sem hún bar
ábyrgð á:
„Mér finnst þetta markleysa og finnst
mjög dapurlegt að fyrsta þjóðaratkvæða-
greiðslan frá stofnun lýðveldisins verði um
lög sem þegar eru orðin orðin úrelt. í Ijósi
þess sé ég engan tilgang í að taka þátt í
þessari atkvæðagreiðslu."
Sama var uþp á teningnum þegar lcesave
III kom til afgreiðslu á þingi 16. febrúar 2011.
Tillaga um þjóðaratkvæðagreiðslu varfelld
með atkvæðum Steingríms og Jóhönnu.
Ólafur Ragnar Grímsson synjaði að staðfesta
lög um lcesave í annað sinn og þjóðar-
atkvæðagreiðsla fór fram. Enn og aftur
reyndu forráðamenn ríkisstjórnarinnarað
tala niður kosningarnar.
Gengið gegn eigin hugmyndum
Jóhanna og Steingrímur höfðu gengið gegn
eigin hugmyndum um þjóðaratkvæði áður
en kom að lcesave-kosningunum. Meirihluti
Alþingis felldi tillögu um að efna til þjóðar-
atkvæðagreiðslu um hvort sækja skyldi um
aðild að Evrópusambandinu. Jóhanna og
Steingrímur voru á meðal þeirra sem voru
andvíg tillögunni þegar greidd voru atkvæði
um hana 16. júlí 2009. Allir þingmenn Sam-
fylkingarinnar lögðust gegn þjóðaratkvæði
um aðildarviðræður en þingflokkurVG
klofnaði þar sem fimm þingmenn flokks-
ins töldu rétt að sækja ekki um aðild fyrr að
lokinni þjóðaratkvæðagreiðslu. Meirihluti
þingsins samþykkti síðan að óska eftir aðild-
arviðræðum við ESB. Umsóknin var því aldrei
borin undir kjósendur.
Andstaða Steingríms J. Sigfússonar við
þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort hefja skyldi
viðræður við Evrópusambandið um aðild, var
í hróplegri andstöðu við það sem hann hafði
áður sagt, meðal annars í fyrrnefndri þing-
ræðu í mars 2003:
„Það dettur engum í hug að við göngum
í Evrópusambandið nema þjóðin sjálf taki
ákvarðanir í því máli jafnvel bæði hvort við
eigum að fara í slíkar viðræður og þá að
niðurstaðan verði lögð í dóm þjóðarinnar."
Síðar í sömu ræðu sagði Steingrímur:
„Þetta skiptir máli vegna þess að stundum
er sagt við okkur að þjóðaratkvæðagreiðslur
séu í rauninni bara einhverafbökun á því
fyrirkomulagi sem við höfum valið okkur,
notuð sú röksemdafærsla að af því að við
kjósum okkur þingmenn á fjögurra ára
fresti sé verið að taka eitthvert hlutverk af
þeim ef þjóðin fær að segja sína skoðun.
Þetta er auðvitað fráleitur málflutningur.
Það er aldrei hægt að nota slík rök gegn
beinu lýðræði."
En það þarf ekki að fara aftur í þingræður
og skrif Steingríms frá því hann sat í stjórnar-
andstöðu. Eftir að hann varð ráðherra í vinstri
stjórn Samfylkingar og Vinstri grænna, lagði
hann áherslu á þjóðaratkvæðisgreiðslur
og að lýðræði ætti að vera virkt á hverjum
78 ÞJÓÐMÁL sumarhefti 2016