Þjóðmál - 01.09.2018, Síða 22

20 ÞJÓÐMÁL Haust 2018
Icesave
Seðlabanki Íslands og stjórnvöld voru algerlega
meðvirk með erlendum kröfuhöfum eftir hrun.
Skömmin yfir efnahagsáfallinu og tapinu sem
af því hlaust virtist draga íslensk stjórnvöld
að þeirri niðurstöðu að semja um íslenska
hagsmuni á forsendum kröfuhafa. Kaupa
sig frá vandanum, nánast sama hvað það
kostaði, og senda almenningi reikninginn.
Þar liggur einmitt munurinn á einkarekstri
og opinberum. Einkaaðilar geta ekki sent
reikninginn annað, þeir hafa því beina hags­
muni af því að berjast fyrir hverri krónu, en
aðalsamningamaður ríkisins í Icesave­málinu,
Svavar Gestsson, leyfði sér hins vegar að klára
samninga með þeim orðum að hann „var
leiður á að hafa þetta hangandi yfir sér“ og
nennti ekki meir.
Ríkisstjórnin sem sat 2009­2013 undir
forsæti Jóhönnu Sigurðardóttur sinnti ekki
hagsmuna gæslu fyrir almenning í Icesave­
málum. Embættismennirnir gerðu það ekki
heldur. Það var ekki fyrr en almenningi var
nóg boðið og InDefence tók til varnar fyrir
íslenska hagsmuni að mál fóru að þokast
í rétta átt. Vegna inngripa Ólafs Ragnars
Grímssonar, forseta Íslands, fór Icesave í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Þá gafst almenningi
færi á því að hafa vit fyrir kerfinu þrátt fyrir
ótrúlegan hræðsluáróður frá stjórnvöldum,
hagsmunasamtökum og háskólaprófessorum.
Icesave­málið sýnir í hnotskurn að ekki er
unnt að treysta embættis­ og stjórnmála­
mönnum til að „bjarga kerfinu“.
Uppgjör við kröfuhafa
Fyrir Íslendinga var engin ástæða til þess að
vera hnípinn eða lítill í sér í samskiptum við
kröfuhafa. Allir töpuðu við efnahagsáfallið.
Athyglisverðast var að langstærstur hluti
kröfuhafa innleysti tap sitt á fyrstu tveimur
árunum eftir hrun og hvarf á braut. Í staðinn
komu sérhæfðir fjárfestar sem keyptu kröfu
sínar með allt að 95% afslætti og heimtuðu
svo að kröfurnar yrðu greiddar að fullu.
Stjórnvöld sýndu þessum aðilum allt of
mikla linkind og fórnuðu í raun hagsmunum
íslensks almennings í þágu hrægammasjóða
sem sérhæfa sig í því að ryðjast inn í kreppur
og krefjast þess að fá margfalt greitt fyrir
fjárfestingu sína. Aldrei átti að ljá máls á því
að réttindi kröfuhafa yrðu meiri en íslensks
almennings og fyrirtækja en á árunum fram
að nauðasamningum var þó talað á þennan
veg. Forgangskröfur voru nefndar til
sögunnar og látið í það skína að erlendir
kröfuhafar ættu frekara tilkall til gjaldeyris
landsins en þegnar þess. Það var auðvitað
rakalaus þvæla.
Í húfi voru gríðarlegar fjárhæðir. Þrotabú
bankanna sátu á erlendum gjaldeyri sem
nam yfir 130% af hagkerfinu. Eins áttu búin
krónur fyrir yfir 60% af stærð hagkerfisins. Á
sama tíma læstu stjórnvöld almenning og
fyrirtæki innan gjaldeyrishafta og skila skyldu
á gjaldeyri. Hvaða rétt áttu kröfuhafar á að
eignast gjaldeyri umfram Íslendinga?
Það er ótrúlegt, en tæpum þrjátíu árum eftir fall Berlínarmúrsins og algert hrun
sósíalismans eru enn aðilar sem trúa því að mikil ríkisumsvif séu góð.