Þjóðmál - 01.09.2018, Síða 32

30 ÞJÓÐMÁL Haust 2018
Fjölmiðlaeftirlit ríkisins
Það eru fleiri dæmi. Á lista yfir óþarfa ríkis­
stofnanir eru fáar sem komast með tærnar
þar sem Fjölmiðlanefnd hefur hælana.
Fjölmiðlanefnd tók til starfa haustið 2011
eftir breytingu á fjölmiðlalögum. Á þeim sjö
árum sem liðin eru hefur stofnunin gefið út
36 álit og ákvarðanir (skv. heimasíðu).
Höfundi er óhætt að halda því fram að
engin þeirra hefur bætt líf almennings með
nokkrum hætti og í raun skipta þær engu
máli – nema að því leyti þar sem einkareknir
fjölmiðlar eru sektaðir.
Að öllu óbreyttu er stofnunin komin til að
vera, með tilheyrandi kostnaði, skrifræði og
undarlegum ákvörðunum eins og birt var
fyrr á árinu þar sem einkarekinn fjölmiðill var
sektaður fyrir „brot á reglum um hlutlægni“.
Starfsmenn Ríkisútvarpsins þurfa þó ekki að
óttast neitt slíkt.
Það er hægt að spyrja sig en svara um leið;
ef Fjölmiðlanefnd yrði lögð niður á morgun
og starfseminni hætt, myndi það einhverju
breyta um líf okkar?
En fyrst minnst er á Ríkisútvarpið. Á meðan
allir fjölmiðlar landsins hafa þurft að laga sig
að breyttum aðstæðum, hagræða í rekstri,
sameinast öðrum fyrirtækjum o.s.frv. – passar
ríkið vel upp á Ríkisútvarpið. Aldrei hefur
verið gerð nein sérstök hagræðingar krafa á
Ríkisútvarpið eftir hrun og í þeim fáu til­
vik um sem stofnun inni hefur verið gert að
hagræða hefur hún gripið til þess að útvíkka
starfsemi sína til að afla sér tekna, nú síðast
með lóðabraski og útleigu tækja í samkeppni
við einkaaðila sem bjóða upp á sambærilega
þjónustu. Að einhverju leyti á að draga úr
umfangi stofnunarinnar á auglýsingamarkaði
en það verður bætt upp með því að hækka
nefskattinn. Skattgreiðendur þurfa með
öðrum orðum að bæta ríkisstofnuninni upp
tapið.
Myndavélar og sektir
Tilhneiging ríkisins hefur verið að auka leyfis­
veitingar, þenja út eftirlitið, setja á íþyngjandi
reglur, setja á fót nýjar gjaldtökuheimildir
og þannig mætti áfram telja. Í vor brást ríkið
hratt við kröfu um aukið eftirlit með heima­
gistingu og veitti Sýslumanninum í Reykjavík
bæði heimildir og fjármagn til að fylgja því
eftir. Í sumar var fjallað um nýtt frumvarp
um stjórn fiskveiða þar sem Fiskistofu verður
heimilt að setja upp myndavélar til að fylgjast
með einstaklingum og vinnu þeirra um borð í
öllum fiskiskipum, höfnum, flutningstækjum
og fiskvinnslum auk þess sem ætlunin var
að Fiskistofa ræki flota af fjárstýrðum loft­
förum til að tryggja eftirlitið. Frumvarpið er
lagt fram af ráðherra Sjálfstæðis flokksins.
Annaðhvort styður ráðherrann svo víðtækt
eftirlit ríkisins eða embættismennirnir hafa
lagt línuna án þess að ráðherrann geri við
það athugasemd. Það er erfitt að greina hvort
er verra. Verði þetta frumvarp samþykkt setur
það slæmt fordæmi og sjálfsagt munu aðrir
eftirlitsaðilar fylgja fast á eftir.
Þá eru tilvik þar sem alþjóðleg lög hafa verið
innleidd hér á landi. Íslenskir stjórnmála­ og
embættismenn hafa þó tilhneig ingu til að
ganga lengra og finna upp hjólið, svona líkt
og þeir séu í keppni við útlenska embættis­
menn þar sem verðlaunin eru mæld eftir
blaðsíðum reglugerða. Innleiðing nýrra
persónuverndarlaga er gott dæmi um þetta.
Loks hefur verið tilhneiging til að setja inn í
lög ákvæði sem heimila eftirlitsstjórnvöldum
að leggja á stjórnvaldssektir og dagsektir.
Viðmiðin eru reglulega hækkuð með tilliti til
fordæma annarra laga. Þetta var til að mynda
gert við innleiðingu persónuverndarlaga en
önnur nýleg dæmi eru breytingar á lögum
um siglingavernd og lögum um loftferðir þar
sem Samgöngustofa fékk auknar heimildir til
að leggja á stjórnvaldssektir og dagsektir.