Þjóðmál - 01.09.2018, Qupperneq 58

56 ÞJÓÐMÁL Haust 2018
Hannes ræðir meðal annars um skóga, en
þeim var víða eytt í Norðurálfunni, Evrópu, á
miðöldum. Nú er verið að rækta þá þar aftur,
og hefur skóglendi aukist í álfunni síðustu
áratugi. Jörðin hefur líka grænkað í heild
vegna aukins koltvísýrings í andrúmsloftinu,
en hann örvar vöxt í jurtaríkinu. Í mælingum
sínum reyndust vísindamenn líka hafa van­
metið skóglendi á þurrlendi, meðal annars
kjarr og gróður í þéttbýli.
Hannes segir rétt að regnskógar hafi hins
vegar eitthvað hopað síðustu áratugi, meðal
annars á Amasón­svæðinu, en það sé rangt
að slíkir skógar séu „lungu jarðarinnar“. Lungu
mannanna taka til sín súrefni og láta frá sér
koltvísýring en skógar gera hið gagnstæða.
Sú röksemd að í regnskógum búi líffræðilegur
fjölbreytileiki sé rétt en slíkan fjölbreytileika
megi varðveita á miklu smærri svæðum, eins
og dæmið af Atlantshafsskóginum í Brasilíu
sýni. Hann hafi að mestu leyti verið höggvinn,
en líffræðilegur fjölbreytileiki sé svipaður í
því, sem eftir er af honum, og áður var eftir
besta mati vísindamanna. Hitt sé áhyggjuefni,
segir Hannes, að Amasón­skógurinn sé ekki
undirorpinn eignarrétti, svo að þar sé stunduð
rányrkja, ekki aðeins í skóginum sjálfum,
heldur líka í ám og vötnum svæðisins.
Vitaskuld eigi Brasilíumenn að nýta þessi gæði
á sjálfbæran hátt sér til hagsbóta.
Í skýrslu sinni teflir Hannes hófsamlegri
umhverfisvernd í krafti skýrra nýtingarreglna,
afnota­ og eignaréttinda (wise use environ­
mentalism) fram gegn umhverfisöfgastefnu
(ecofundamentalism), sem virðist í ætt við
trúarbrögð frekar en skynsamlega skoðun.
Hann telur hagvöxt ekki þurfa að ógna
um hverfinu, enda sé eðlilegur hagvöxtur
aðallega í því fólginn að finna ódýrari leiðir
að settum markmiðum, spara orku, fjölga
tæki færum. En fylgismenn hófsamlegrar
umhverfisverndar geri sér grein fyrir að vernd
krefjist verndara. Einhverjir þurfi að hafa
hag af því að nýta umhverfið svo vel að það
spillist ekki. Hannes rekur þessa hugmynd til
hagfræðinganna Ronald Coase og Harold
Demsetz en bendir líka á ýmsa kunna
rithöfunda sem hafi lýst henni, til dæmis
Matt Ridley í bókinni Heimur batnandi fer
(The Rational Optimist), Johan Norberg í
Framförum (Progress) og Bjørn Lomborg í
Hinu sanna ástandi heimsins (Verdens sande
tilstand).
Tiltölulega auðvelt sé að skilgreina eigna­
réttindi á landi og kvikfé að sögn Hannesar:
Land megi girða og kvikfé megi merkja
eigendum. En erfiðara sé að koma slíkum
girðingum eða merkingum við á öðrum
gæðum, á Íslandi til dæmis á afréttum upp til
fjalla og laxveiðiám. Þar hafi myndast sérstök
blanda einkanota­ og samnotaréttinda,
Sumir fílastofnar í Afríku eru í útrýmingarhættu en rétta ráðið að sögn Hannesar er að breyta veiðiþjófum í veiðiverði með
því að veita þeim sem næstir búa fílunum afnotarétt af þeim.