Þjóðmál - 01.09.2018, Síða 76

74 ÞJÓÐMÁL Haust 2018
Aðildarþjóðir þær, sem áttu að kanna
möguleikana á „samkomulagslausn, voru
Ástralía, Thailand og Ísland. Fulltrúi Íslands,
Thor Thors sendiherra, átt að vera
framsögu maður. Þegar 29. nóvember rann
upp, hafði fulltrúi Thailands, Wan prins,
talið hyggi leg ast að leggja af stað áleiðis til
Bangkok á Queen mary, að því er látið var í
veðri vaka vegna uppreisnarástands heima
fyrir, en raun réttri til að koma sér hjá því
að greiða atkvæði gegn skiptingu. Ríkti þá
enn nokkur kvíði fyrir því Umboðsskrifstofu
Gyðinga, að þingheimur færði sér í nyt
bjart sýnisummæli fulltrúa Íslands til að fresta
atkvæðagreiðslu um skiptingu og kanna
hugarburðinn um „samkomulagslausn“.
Hvernig sem það færi, átti Thor Thors að
verða frummælandi þennan sögulega dag,
og það virtist brýnt að tryggja, að hann
kæmi umræðum á jákvæðan rekspöl. Ég
byrjaði þess vegna vinnudag minn þennan
29. nóvember 1947 á því að heimsækja
hann í Barclay Hotel.
Mér fannst ég vera í óraunhæfri aðstöðu og ég
áleit best að segja honum það hreinskilnings­
lega. Þjóð Gyðinga stæði á krossgötum. Ef
viðleitni okkar bæði árangur, mundum við
láta þúsund ára draum verða að veruleika. Ef
okkur mistækist, yrði draumurinn að engu
um ævi margra kynslóða. Lykillinn að lausn­
inni á þessum fyrsta fundi SÞ mundi verða í
hendi lítillar eyþjóðar – sem væri innan við
175.000 sálir – í miðju Atlantshafi. Það væri
þáttur í marghliða samskiptum þjóða, að
ríkisstjórnir ráða oft úrslitum mikilli vanda­
mála, sem skipta þau aðeins litlu en eru
gífur lega afdrifarík fyrir aðrar í miklum fjarska.
Framtíð okkar sem þjóðar ylti á þessum
mesta örlagadegi hennar á þeirri stefnu eða
því andrúmslofti, sem skapað yrði af fulltrúa
Íslands. Ég bað Thors sendiherra að hugleiða
þá sögulegu dulúðargátu, sem hér væri um
að ræða.
Hann svaraði af slíkri tilfinningu, að mér brá.
Hann sagði, að Ísland léti sig örlög Gyðinga
meira skipta en ég gerði ráð fyrir. Menn ing
þess væri mjög mótuð af áhrifum frá Biblíunni.
Auk þess væru Íslendingar þrjósk og þolgóð
lýðræðisþjóð, sem hefði varðveitt þjóðar­
einkenni sín á vætusamri eyju öldum saman
­ þeir væru þjóð, sem vildi vera hún sjálf, vildi
ekki deila tungu sinni og bók menntum með
neinni annarri þjóð og neitaði að yfirgefa
afskekkta eyju sína til þess að setjast að í
hlýrra og mildara loftslagi annars staðar. Slíkri
þjóð væri treystandi til að skilja þrautseigju
þá, sem Gyðingar auðsýna, er þeir halda í
sérkenni sín og minnast uppruna síns.
Thors ambassador féllst algerlega á þau
rök mín, að það, sem nú væri þörf fyrir,
væri „ákvörðun,“ en ekki vonlaus leið að
„samkomu lagi“. Ef ákvörðunin væri skýr og
henni veittur traustur stuðningur, gæti svo
farið, að hún hlyti samþykki síðar. Það væri
aðeins af því að reynt hafði verið til þrautar
að finna „samkomulagslausn“ á undan­
förnum þrem áratugum umboðs stjórnar­
innar, að málið hefði verið lagt fyrir
allsherjarþing Sam einuðu þjóðanna.
Abba Eban fæddist í Höfðaborg í S­Afríku árið 1915. Hann
fluttist ungur að árum til Bretlands og var síðar skipaður
sendifulltrúi Gyðinga eftir að Sameinuðu þjóðirnar voru
settar á fót. Eban beitti sér mikið í aðdraganda þess að
Sameinuðu þjóðirnar samþykktu stofnun Ísraelsríkis.
Eban lést árið 2002, þá 87 ára gamall, í Tel Aviv í Ísrael.