Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2009, Side 65

Minjar um sjósókn við Héraðsflóa
Bátsnaust og til hœgri þrjár hákarlagryfjur upp af lendingu á Ystanesi. Ljósm. H. G.
Þróun útræðis og afla eystra
Almennt mun talið að sjósókn hérlendis
hafi tekið ijörkipp snemma á 14. öld og
eflst til muna með skreiðarútflutningi og
viðskiptum við Englendinga og fleiri þjóðir
eftir 1400. Hélt svo fram í stórum dráttum
þar til á síðasta ársijórðungi 17. aldar, þótt
afli brygðist öðru hvoru og hafís truflaði
veiðar í vaxandi mæli. A þessu tímabili
komu fram á sjónarsviðið einstaklingar sem
auðguðust í áður óþekktum rnæli af sjósókn
og viðskiptum með sjávarfang. Dæmi um
slíkt frá Austurlandi eru einstaklingar eins
og Hákarla-Bjami Marteinsson og Margrét
ríka Þorvarðardóttir. Líklegt er að útgerð frá
þeim verstöðvum við Héraðsflóa, sem
fjallað hefur verið um hér að firaman, hafi
verið mest á þessu skeiði. Auk veiða í
útvemm var sjór sóttur úr heimaverum víða
með ströndinni, en á Héraði var vegna
landfræðilegra aðstæðna tæpast um slíkt að
ræða. Verbúðaúthaldi lauk að mestu upp úr
miðri 18. öld eins og fram kemur í
frásögnum Olaviusar, sem hér hafa verið
raktar. Einokunarverslun, saltskortur og
lélegur búnaður til veiða sem nær
einvörðungu vom bundnar við grunnslóð
ollu stöðnun og samdrætti á sama tíma og
útlendingar oft rótfiskuðu með fjölda
veiðiskipa á djúpmiðum. Vanþekking og
bábiljur af ýmsu tagi stóðu einnig í vegi
fyrir tækniþróun, eins og afstaðan til lóðar
sem veiðarfæris er dæmi um.61
Eins og að ofan greinir er minna um
heimildir um sjósókn af Austurlandi en í
öðmm landshlutum, en annálar gefa þó
61
Svonefnd lóð var lína með mörgum tugum og jafnvel hundruðum öngla, tekin upp eystra ekki síðar en 1482, en notkun hennar
takmörkuð eða bönnuð er kom fram á 17. öld.