Gripla - 2021, Blaðsíða 243

241
Einn þráður í sögunni um Bjarna í Efranesi sem var ekki hreinn upp-
spuni frá rótum var dauði unga mannsins af óþekktum orsökum í róðri
við Kelduvík. Eins og lýst var í annálsgreininni lágu bóndi að nafni
Guðmundur Óttarsson og þrír synir hans undir grun um að hafa orðið
honum að bana. Var einn ónefndur sonur Guðmundar handtekinn en
feðgarnir neituðu staðfastlega sök og málið féll þar með niður. Vel má vera
að hinn látni hafi heitið Jón Bjarnason og búið í Efranesi eins og segir í
Skarðsárannál.
Um þennan kafla í sögunni hefur varðveist merkileg samtímaheimild
sem sýnir frásögnina í Skarðsárannál í allt öðru ljósi. Það er afrit Guð-
brands Þorlákssonar Hólabiskups af bréfi sem hann sendi Jóni Sigurðs-
syni lögmanni á Reynistað árið 1611. Guðmundur Óttarsson var leiguliði
Guðbrands og flúði til Hóla það ár til að leita sér aðstoðar því að „sier og
syne sinum være kient vm mord og manndrap“ vegna dauða mannsins
í róðri.54 Jón Sigurðsson hafði haft afskipti af málinu og látið handtaka
ónafngreindan son Guðmundar.
Fyrir atbeina Guðmundar skrifaði Guðbrandur bréf til Jóns þar sem
hann bað embættismanninn um að hafa sig hægan og halda ekki manni í
gæsluvarðhaldi fyrir gamalt mál sem ósannað væri að hefði verið sakamál.
Af orðalagi Guðbrands má sjá að atvikið var ekki nýskeð og hafði ekki
verið rannsakað sem morð á sínum tíma. Faðir hins látna mun hafa fallið
frá í millitíðinni og að því er virðist án þess að hafa ásakað Guðmund um
saknæmt athæfi. Orsakir handtökunnar eru ekki ræddar nánar í bréfinu.
Í bréfi Guðbrands biskups er ekki gerð tilraun til að taka fram fyrir
hendurnar á sýslumanninum, heldur minnt á þörfina fyrir sanngjarna
réttar vörslu. Guðbrandur virðist hafa ákveðna samúð með Guðmundi og
syni hans sem hann kallar „heimskar skepnur“ og til þess að kanna málið
betur tók hann skýrslu af Guðmundi og sendi Jóni. Guðmundur sór að
ungi maðurinn hefði orðið bráðkvaddur en ekki dáið með saknæmum
hætti. Guðbrandur lét Guðmund lýsa atburðarásinni og innti sérstaklega
eftir því hvort fjandskapur hefði komið upp milli fjölskyldnanna en svo
virðist ekki hafa verið.
54 Guðbrandur Þorláksson, Bréfabók Guðbrands byskups Þorlákssonar, Jón Þorkelsson og Páll
Eggert Ólason bjuggu til prentunar (Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1919–42),
586–87.
TIL ÞESS ERU ILL DÆ MI AÐ VARAST ÞAU