Borgfirðingabók - 01.12.2005, Side 70

68
Borgfirðingabók 2005
grasfrjókona3. Margir hafa túlkað þessi gögn beint og talið að um 80%
hlutdeild birkifrjókoma í sýnum úr jarðvegslögum frá landnámi gefi
einnig til kynna 80% hlutdeild birkis í gróðurhulunni á tilteknu svæði
við landnám. Nýlega hafa fræðimenn bent á að varkámi þurfi við
túlkun slíkra gagna þar sem bæði frjókomaframleiðsla mismunandi
tegunda er mjög mismikil og mikill munur er á milli ára og tímabila
í þáttum eins og dreifingu frjókomanna4.
Þótt varasamt sé að túlka frjókomagögnin frá fyrstu öldum beint
er ljóst að miklar breytingar verða á gróðurfari landsins í kringum
landnám. Auk búijárbeitarinnar hefur skógarhögg án efa haft mikið að
segja um hnignun skóganna, en fleiri þættir hafa vafalaust haft áhrif.
Frjókornamælingamar sýna að birkifrjómagn hafði farið minnkandi
tímabilið á undan landnámi, og hefur það verið túlkað þannig að
birkiskógurinn í landinu hafi verið á undanhaldi árþúsundið fyrir
landnám, enda kólnaði í Evrópu á þessu tímabili (fyrir um 2500 ámm).
Samkvæmt niðurstöðum Margrétar Hallsdóttur3 virðist þó útbreiðsla
birkiskóganna hafa verið nokkuð breytileg eftir landshlutum við land-
nám.
Á síðasta áratug (frá 1995) hefur hitastig farið hækkandi á landinu
og hefur trúlega verið hærra en nokkm sinni frá landnámi5. Miklar
breytingar hafa átt sér stað á gróðurfari landsins á þessu tímabili.
Saman hefur farið fækkun sauðljár í högum og hækkað hitastig svo
breytingar á gróðurfari eru án efa samspil þessara tveggja mikilvægu
þátta6. Hitastig hefur mikil áhrif á fræframleiðslu og glöggir bændur
telja að lítil sem engin fræframleiðsla hafi verið hjá birki á köldu
ámnum í kringum 1970 (Magnús Sigurðsson á Gilsbakka munnl.
uppl.). Frá 13. öld fram á 20. öld var hitastig hér á landi að líkindum
á löngum tímabilum mun
lægra en á köldu ámn-
um í kringum 1970.
Nákvæmar mælingar eru
til frá því að mælingar
hófust í Stykkishólmi
1842, og hefur Páll Berg-
þórsson7 tekið saman
líklegt hitastig á hverjum
áratug frá landnámi út
frá annálum, sérstaklega
skráðum hafísárum.
Yfirlityfir hitafar á Islandi. Heimild: Páll
Bergþórsson