Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Side 98


sækja um innan frestsins, jafnvel þótt hann kunni að gera fyrirvara
um hina endanlegu kröfugerð þar til búið er að staðreyna tjónið.
Hér má benda á Hrd. 2005, bls. 4377 (mál nr. 194/2005), þar sem bæt­
ur fengust ekki greiddar samkvæmt lögunum, enda hefði umsókn­
in ekki borist bótanefnd innan tveggja ára og ekki lægju fyrir veiga­
mikil rök til að víkja frá því skilyrði.
2.8 Hvaða áhrif hefur gjaldfærni hins brotlega á kröfuna?
Jafnvel þótt hinn brotlegi sé ógjaldfær kann brotaþoli að geta fengið
bótakröfu sína, eða í öllu falli hluta hennar, greidda af ríkissjóði.
Lög um greiðslu ríkissjóðs á bótum til þolenda afbrota nr. 69/1995,
sem hér hafa nokkuð verið nefnd, miðuðu einmitt að því að styrkja
stöðu brotaþola að þessu leyti með því að tryggja greiðslu tiltek­
inna bóta úr ríkissjóði. Lögin taka meðal annars til tjóns sem leiðir
af broti á XXII. kafla almennra hegningarlaga um kynferðisbrot, og
raunar virðist viljinn til að bæta stöðu brotaþola í kynferðisbrota­
málum hafa verið meginhvatinn að baki lögunum.52 Enginn vafi er
á því að þetta hefur styrkt stöðu margra brotaþola, enda er staðan
oft sú að gerendur í þeim brotamálum sem falla undir lögin eru
ógjaldfærir.53
Hér verður ekki fjallað með almennum hætti um skilyrði bóta­
greiðslu samkvæmt lögunum heldur verður um slík atriði að vísa
annað.54 Hins vegar skal bent á að takmarkanir eru á fjárhæð þeirra
bóta sem greiðast samkvæmt lögunum. Þannig mælir 7. gr. fyrir um
að af dæmdum eða ákvörðuðum bótum, að vöxtum meðtöldum,
greiði ríkissjóður ekki hærri fjárhæð en 2.500.000 kr. fyrir líkamstjón
og 600.000 kr. fyrir miska. Framsetningin að þessu leyti er ekki eins
skýr og æskilegt væri, enda fela bætur fyrir líkamstjón samkvæmt I.
kafla skaðabótalaga í sér tvenns konar bætur fyrir miska, þ.e. þján­
ingabætur og bætur fyrir varanlegan miska, auk þess sem bætur
samkvæmt 26. gr. skaðabótalaga geta komið til í tilviki líkamstjóns,
sbr. það sem að framan greinir um I. kafla og það sem á eftir greinir
um 26. gr. Ákvæðin í 7. gr. laga nr. 69/1995 ber þó að skilja svo að
600.000 kr. hámarkið „fyrir miska“ lúti að bótum samkvæmt 26. gr.
52 Viðar Már Matthíasson: Skaðabótaréttur, bls. 464.
53 Sjá t.d. Þorgeir Ingi Njálsson: „Um bætur til þolenda afbrota og störf bótanefndar“, bls.
11, en 19. gr. laganna mælir fyrir um endurkröfurétt ríkisins á hendur tjónvaldi: „Lög nr.
69/1995 hafa nú verið í gildi í tæp 10 ár. Bótagreiðslur ríkissjóðs á grundvelli laganna fram
til 1. janúar 2006 nema rétt rúmum 400 milljónum króna. Ganga má út frá því sem vísu að
árangur af innheimtuaðgerðum ríkissjóðs gagnvart tjónvöldum sé rýr, það er að einungis
takist að litlu leyti að ná til baka þeim fjármunum sem ráðstafað hefur verið úr ríkissjóði
samkvæmt ákvörðunum bótanefndar. Ekki eru tiltækar upplýsingar um þetta, en þeir sem
til þekkja hafa talið að hlutfallið sé innan við 20%.“
54 Viðar Már Matthíasson: Skaðabótaréttur, bls. 463­472, og Þorgeir Ingi Njálsson: „Um
bætur til þolenda afbrota og störf bótanefndar“, bls. 5­23.