Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Qupperneq 9


1. INNGANGUR
Umfjöllun um lagavalsreglur fellur undir réttarsvið alþjóðlegs
einkamálaréttar, sem einnig er nefnt lagaskilaréttur (e. Private Inter­
national Law eða Conflict of Laws). Þó að nafn réttarsviðsins hafi al­
þjóðlega skírskotun er um að ræða hluta af landsrétti hvers ríkis.1 Á
þetta réttarsvið reynir þegar til greina kemur að beita erlendum lög­
um við úrlausn mála. Á það getur reynt í hinum ýmsu lögskiptum,
hvort sem þau eru á sviði opinbers réttar eða einkaréttarlegs eðlis.
Hin erlendu tengsl geta til að mynda verið að atvik máls hafi átt sér
stað erlendis, í einu landi eða fleirum, eða að aðili máls sé þegn ann­
ars lands eða búsettur í öðru landi, svo að dæmi séu tekin.
Sem dæmi um ofangreindar aðstæður má enn fremur nefna það
tilvik að íslenskur karlmaður og íslensk kona ganga í hjónaband á
Íslandi. Þau eiga aðeins eignir á Íslandi og þegar þau ákveða að
skilja eiga þau lögheimili á Íslandi. Ef ágreiningur rís þeirra á milli,
t.d. um gildi hjónabandsins eða fjárskipti við skilnað, fer slíkur
ágreiningur augljóslega eftir íslenskum lögum en ekki lögum ann­
ars lands, enda hafa engin atriði málsins tengsl við annað land og
íslenskum lögum því beitt. Ef á hinn bóginn íslenskur karlmaður og
frönsk kona ganga í hjónaband í Englandi en hafa búsetu í Frakk­
landi og bera undir íslenska dómstóla ágreining um gildi hjóna­
bandsins vakna spurningar um lögum hvers lands skuli beita um
gildi þess. Gilda ensk, frönsk eða íslensk lög? Við slíkar aðstæður
kemur til kasta reglna alþjóðlegs einkamálaréttar.
Um framangreind lögskipti gilda almennar reglur þessa réttar­
sviðs. Lagaskilaréttur á Íslandi byggist raunar að mestu leyti á ólög­
festum meginreglum þó að einstaka ákvæði sé að finna á víð og
dreif í settum lögum.2 Þegar um er að ræða réttarsamband aðila inn­
an samninga gilda hins vegar sett lög. Nánar tiltekið gilda hér á
landi um slík tilvik lög nr. 43/2000 um lagaskil á sviði samninga­
réttar sem kveða á um reglur um lagaval innan samninga en lögin
byggja á samevrópskum reglum sem koma fram í Rómarsamningn­
um frá 19. júní 1980 (e. Rome Convention). Samningurinn hefur nú
verið felldur úr gildi með nýrri reglugerð Evrópusambandsins,
Róm I reglugerðinni (hér eftir nefnd Rómarreglugerðin).3 Umfjöll­
unarefni þessarar greinar eru tilteknar meginreglur laga nr. 43/2000.
Lýtur umfjöllunin einkum að þeim reglum sem gilda þegar aðilar
samnings hafa samið um hvaða lög skuli gilda í lögskiptum þeirra
1 Eggert Óskarsson: „Um alþjóðlegan einkamálarétt og viðfangsefni hans“. Tímarit lög­
fræðinga 1988, bls. 9.
2 Sem dæmi má nefna lagaskilareglur í 14. kafla víxillaga nr. 93/1933 og 12. kafla laga um
tékka nr. 94/1933. Sjá fleiri dæmi í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum nr.
43/2000, sjá Alþt. 1999­2000, A­deild, bls. 692­693.
3 Reglugerð 593/2008, OJ L 177, bls. 6.