Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Page 103

0
þar eru sjónarmiðin sem dómstólar leggja til grundvallar dregin
saman með svofelldum hætti í lokaorðum:
[Litið er] til þess hvort um fullframið brot var að ræða, hvort beitt hafi
verið ofbeldi eða hótunum um ofbeldi, hvort atlagan eða verknaðurinn
hafi staðið yfir í langan tíma og hvort börn eða nákomnir hafi verið við­
staddir þegar verknaðurinn átti sér stað. Jafnframt er litið til aldurs brota­
þola, einkum ef um ungan brotaþola er að ræða auk þess sem dómstólar
hafa einnig litið til þess hvort um hafi verið að ræða fyrstu kynlífsreynslu
þess sem fyrir broti varð.
Önnur atriði hafa einnig komið til skoðunar við mat dómstóla á miska­
bótum, til dæmis hvort brotið hafi verið sérstaklega sársaukafullt, hvort
fleiri en einn hafi staðið saman að atlögu gegn kynfrelsi brotaþola, hvort
brotið hafi leitt til röskunar á félagslegum aðstæðum brotaþola, til hvaða
afleiðinga brotið hefur leitt eða hvort um náin tengsl hafi verið að ræða
milli brotaþola og tjónvalds.70

Hér verður ekki nánar fjallað um sjónarmiðin við ákvörðun bóta­
fjárhæða samkvæmt 26. gr., enda fellur það utan áðurnefnds megin­
markmiðs greinarinnar, sem er að varpa ljósi á aðra bótamöguleika
vegna kynferðisbrota.71 Nauðsynlegt er þó að huga nokkuð að skil­
unum á milli 3. og 4. gr. skaðabótalaga annars vegar en 26. gr. hins
vegar.
4. HVER ER MUNURINN Á MISKABÓTUM SAMKVÆMT I.
KAFLA OG 26. GR.?
Lögskýringargögn með skaðabótalögum eru skýr um að miskabæt­
ur samkvæmt I. kafla koma ekki í veg fyrir að miskabætur séu jafn­
70 Ása Ólafsdóttir: „Kynferðisbrot og ákvörðun miskabóta“, bls. 57.
71 Hér má þó, auk framangreinds, benda sérstaklega á frumvarpið sem varð að lögum nr.
47/2010, um sanngirnisbætur fyrir misgjörðir á stofnunum eða heimilum sem falla undir lög
nr. 26/2007. Þar er að finna samantekt á dómum sem varða kynferðisbrot gegn ungmennum,
þar sem dæmdar fjárhæðar eru á bilinu 488.041 kr. til 3.767.241 kr., á verðlagi í september
2009, sbr. Alþt. 2009­2010, A­deild, þskj. 860 – 494. mál, bls. 18­21. Þess má geta að hámark
sanngirnisbóta samkvæmt umræddum lögum var ákveðið nokkuð hærra, þ.e. 6 millj. kr., en
um það sagði í frumvarpinu: „Er þá horft til þess að hæstu miskabætur í þeim dómum
vegna kynferðisbrota sem raktir voru í 5.3.3 eru tæpar 3,8 millj. kr. Réttlætanlegt þykir að
heimila hækkun umfram það með hliðsjón af sérstöku eðli þeirra misgjörða sem hér er um
að ræða, þar sem samfélagið brást hjálparlausum börnum og þar sem tekið hefur mjög
langan tíma að ná fram viðurkenningu og nú leiðréttingu.“ Sbr. Alþt. 2009­2010, A­deild,
þskj. 860 – 494. mál, bls. 26. Velta má því fyrir sér hvort framangreind löggjöf hafi einhverja
þýðingu við beitingu 26. gr. skaðabótalaga, sbr. m.a. Hjörtur O. Aðalsteinsson: „Miskabætur
fyrir kynferðisbrot gegn börnum“, bls. 209. Má t.d. ráða af framangreindum lögum einhvers
konar vilja löggjafans til hærri miskabóta en áður, sem þýðingu hefur við túlkun 26. gr.?
Höfundur telur svo ekki vera. Um setningu sérstakra laga var að ræða, sem taka til nánar
tiltekinna tilvika, og í frumvarpinu var það berum orðum metið svo að rétt væri að ákvarða
hærri miskabætur en almennt, vegna séreðlis umræddra tilvika.