Milli mála - 2022, Síða 124

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 123
Rodrigos S.M., hvort sem hann missir raunverulega stjórnina, lætur
sem hann geri það, eða trúir því jafnvel sjálfur að óskapnaðurinn
sleppi frá honum.
Þess vegna veit ég ekki hvort sagan mín verði – verði hvað? Ég veit ekki
neitt, ég hef ekki enn fengið mig til að skrifa hana. Mun eitthvað gerast?
Já ýmislegt. En hvað? Það veit ég ekki heldur. Ég er ekki að reyna að
byggja upp í þér einhverjar kvalafullar og óseðjandi væntingar: ég veit í
alvörunni ekki hvað bíður mín, ég er með ansi kvika persónu í höndunum
sem hrekkur mér sífellt úr greipum og væntir þess að ég bjargi sér. (13)
Þvert á það sem sögumaður segir hér hefur hann þegar ljóstrað því
upp innan sviga að hann viti nákvæmlega hvað muni verða og vísar í
einn af undirtitlum sögunnar, sem reynist vera hinstu orð Macabéu,
eða „Hvað framtíðina varðar“.20 Sagan er skrifuð í rauntíma en hefur
þó einnig átt sér stað. Sögumaður lýsir henni sem frásögn eða grein-
argerð undanfarandi atburða en jafnframt sem afleiðingu stigvaxandi
sýnar þess sem er yfirvofandi. Á vissan hátt er þetta meðganga sem
lýkur í senn með getnaði, fæðingu og dauða, frásögn sem bítur ekki
bara í skottið á sér og lýkur á eigin upphafi eins og Finnegans Wake
eftir James Joyce, heldur innbyrðir sjálfa sig í heilu lagi.
Hér má greina viss einkenni sjálfgetnu skáldsögunnar, afbrigði
sjálfsagna sem sameinar þroskasöguna og listamannssöguna en
hefur „það sérkenni að lýsa einnig sinni eigin forsögu“.21 Í hefð-
bundnum skilningi væri erfitt að lýsa Stund stjörnunnar beinlínis sem
Bildungsroman, þroskasögu eða listamannssögu,22 jafnvel þótt hún
feli í sér viss einkenni þeirra bókmenntagreina. Rodrigo stígur fram
20 Stund stjörnunnar ber ekki aðeins einn titil heldur þrettán sem þjóna sem leiðarstikur og sóttir eru
í frásögnina sjálfa og mynda saman eins konar formála eða dyr að verkinu. Þess má geta að þessir
þrettán titlar eru eflaust ekki svo margir fyrir hendingu, heldur hefur talan þrettán mögulega haft
mystíska eða táknræna merkingu fyrir höfundinn, en undirskrift hennar gengur þvert yfir titlana
líkt og hún rjúfi þar á milli söguheims og raunheims á einhvern undarlegan ekki síður en
skemmtilegan og athyglisverðan hátt. Sjá Moser, Why This World, 375. Einnig er vert að benda á
áhugaverða greiningu Hélène Cixous á titlunum þrettán í Reading with Clarice Lispector, 145–148.
21 Jón Karl Helgason, Sögusagnir, 114.
22 Þroskasaga (þý. Bildungsroman) er skilgreind sem frásögn af þroskaferli einstaklingsins eða sögu-
hetjunnar í frásögn sem teygir sig jafnan frá æsku til mótaðrar sjálfsmyndar, listamannssaga er
afbrigði þroskasögu sem tekur sérstaklega mið af mótun listamanns, eða höfundar. Sjá nánar t.d.
Moretti, The Way of the World: The Bildungsroman in European Culture. Einnig má finna prýðilega
skilgreiningu í Hugtök og heiti í bókmenntafræði, ritstj. Jakob Benediktsson.
ARNÓR INGI HJARTARSON