Milli mála - 2022, Blaðsíða 148

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 147
Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar frá 1540 og Guðbrandsbiblía frá
1584 voru að miklu leyti þýðingar á þýskri Biblíuþýðingu Martins
Lúthers. Næstu Biblíuþýðingar þar á eftir studdust ýmist við danskar
eða þýskar þýðingar.10 Millimál hafa líka iðulega nýst litlum þjóðum
vel og auðveldað þeim að koma bókmenntum sínum á framfæri við
heiminn.11 Mörg dæmi eru um það úr íslenskum bókmenntaheimi,
allt frá verkum Halldórs Laxness til verka núlifandi höfunda. Þannig
þýddi Ernst Harthern á 5. áratug síðustu aldar fimm skáldsögur
Halldórs á þýsku í gegnum sænsku og/eða dönsku enda kunni hann
lítið í íslensku.12 Samkvæmt upplýsingum frá Miðstöð íslenskra bók-
mennta hafa enskar, franskar og þýskar útgáfur á bókum eftir íslenska
samtímahöfunda verið þýddar á tyrknesku, albönsku, spænsku og
arabísku á undanförnum árum. Þessar millimálsþýðingar hafa jafn-
framt þegið styrk héðan.
Meðal merkra bókmenntaverka sem hafa verið þýdd á íslensku úr
millimáli á undanförnum árum og áratugum má nefna bækur eftir
Haruki Murakami og Nóbelsverðlaunahafana Isaac Bashevis Singer,
Naguib Mahfouz og Olgu Tokarczuk. Nokkrar af bókunum í hinum
vinsæla bókaklúbbi Angústúru hafa verið þýddar úr millimálum,
s.s. bækur upprunnar í Íran, Sýrlandi, Japan og Norður-Kóreu, og
hafa þær yfirleitt verið þýddar úr ensku eða ensku og tveimur öðrum
málum. Talsvert hefur verið þýtt af ljóðum úr millimálum, s.s. rúss-
nesk ljóð og japanskar hækur.13 Þá þýddi einn af okkar merkustu
þýðendum, Helgi Hálfdanarson, mikið úr millimálum, m.a. Kóraninn
sem og gríska harmleiki og austurlenska ljóðlist.
Í ljósi þess hve algengar og mikilvægar þýðingar úr millimálum
eru má teljast undarlegt hve lítið þær hafa verið rannsakaðar. Enn er
mörgum spurningum ósvarað, t.d. varðandi gæði þeirra í samanburði
við þýðingar úr upprunalega frummálinu. Fræðimönnum er að vísu
nokkur vorkunn því að þetta þykir erfitt rannsóknasvið sem krefst
mikils tíma, fjármagns og sérþekkingar enda þarf að skoða texta á
10 Ástráður Eysteinsson, Tvímæli – þýðingar og bókmenntir, 55.
11 Li, „The Complexity of Indirect Translation: Reflections on the Chinese Translation and Reception
of H. C. Andersen‘s Tales“, 182.
12 Ringmar, „“Roundabout Routes“: Some remarks on indirect translations“, 6. Sjá einnig Halldór
Guðmundsson, Halldór Laxness – Ævisaga, 557.
13 Sjá Demidov, „Rússneskur kveðskapur á Íslandi“, 189–90.
RÚNAR HELGI VIGNISSON