Milli mála - 2022, Blaðsíða 190

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 189
verulega atburði sem bakgrunn fyrir skáldskap fremur en að lýsa
atburðum sem í engu hvikuðu frá raunveruleikanum. Lesendum
getur þó virst sem sögurnar séu gögn um raunverulega atburði; þær
eru settar fram í skýrsluformi, sem bréf og frásagnir. Dagsetningar
eru mikið notaðar, sögulegar persónur koma fyrir sem og staðir sem
sannarlega eru til. Ekki er þó hægt að treysta því að bæir sem nefndir
eru séu staðsettir á sama stað og haldið er fram í sögunum, eða að
riddaralið Búdjonnyjs hafi nokkurn tíma komið þangað. Allt verður
afstætt og áhrifin skipta mestu máli.
Babel var afar vandvirkur og margskrifaði sögurnar áður en hann
var ánægður. Sjálfur sagðist hann vera sneyddur öllu ímyndunarafli
og að hann yrði að þekkja öll smáatriði út í æsar, annars gæti hann
ekki skrifað: „Þess vegna skrifa ég svona hægt og lítið. Þetta er mér
verulega erfitt“.8 Hver saga er þó eins og hröð expressjónísk skissa
eða ljósmynd þar sem ekkert er falið eða fegrað, en lýsingin og sviðs-
myndin verða aðalatriði. Atburðirnir minna á heimsendi, ragnarök,
þar sem sólin losnar af festingunni og jörðin opnast. Grimmdin, mis-
kunnarleysið og þjáningarnar einar og sér virðast ekki nægja til að ná
fram þeim áhrifum sem óskað er eftir. Það er einkum á grunni sviðs-
myndarinnar og lýsingarinnar, táknum himins og jarðar, sem hug-
myndin um fall mannsins og allsherjar uppgjör verður áþreifanleg.
Drunur og óp dynja í eyrum lesandans sem hverfur í loga og myrkur.
Sagan um Pan Apolek er sú fimmta í safninu. Miklum hörmung-
um hefur verið lýst, drápum, deyjandi fólki, hestum sem örmagnast,
föðurmorði, vanhelgun kirkna, eyðileggingu og ringulreið, og í þeim
aðstæðum er sögumaður staddur. En svo er skipt um takt. Í „ringul-
reið rústanna“9 sér sögumaður ekki eyðileggingu og ofbeldi heldur
tákn um einhvers konar heilagleika. Mitt í hamförunum er staldrað
við, setið á hljóðskrafi í ilmandi eldhúsi og sögð sagan af Pan Apolek,
naíva farandlistamanninum sem gerir hina syndugu að dýrlingum
og ferðast ásamt vini sínum, Gottfried, um jörðina, með pensla og
liti undir handleggnum og höfuðið fullt af sögum og draumum sem
stækka veröldina og hjörtu mannanna.
Velgengni Babels var talsverð fram eftir þriðja áratugnum en svo
fór að halla undan fæti líkt og hjá fleiri rithöfundum í Sovétríkjunum.
8 Пирожкова og Юргенева, Воспоминания о Бабеле, 27.
9 Исаак Бабель, Сочинения, 2. bindi, 18. Úr sögunni „Pan Apolek“. Sjá einnig bls. 191, hér á eftir.
REBEKKA ÞRÁINSDÓTTIR