Milli mála - 2022, Blaðsíða 155

MILLI MÁLA
154 Milli mála 14/2/2022
að hún hefur afl til þess að færa bækur af jaðrinum inn að miðjunni.
Til að hljóta brautargengi á alþjóðavísu þarf bók þar af leiðandi helst
að vera þýdd á ensku sem aftur leiðir iðulega til þess að útgefendur
í öðrum löndum ákveða að veðja á hana líka.34 Í vissum skilningi
getur enskan þá orðið að eins konar frumtexta, svo mikið vægi fær
hún í bókmenntakerfinu. Það má jafnvel tala um heimsvaldastefnu
enskunnar í þessu sambandi, hún sé í ráðandi stöðu og drottni yfir
öðrum tungumálum. Þessi yfirburðastaða getur síðan orðið til þess
að útgefendur og þýðendur í hinum enskumælandi heimi taki sér
meira ritstjórnarvald yfir textanum og lagi hann þá að væntingum
og viðmiðum hins engilsaxneska heims á róttækari hátt en gengur
og gerist þegar tungumál sem færri tala eru annars vegar. Skemmst
er að minnast uppnáms sem varð út af þýðingu hinnar bresku
Deboruh Smith á The Vegetarian (채식주의자 / Chaesikjuuija) eftir
Han Kang sem varð fyrsta kóreska bókin til þess að vinna alþjóðlegu
Man Booker-verðlaunin. Þýðingin var dásömuð af mörgum en aðrir
gagnrýndu þýðandann fyrir að vera ekki nógu trúr frumtextanum. Í
The New York Review var þýðingin sögð flöt og langt frá því að vera
glæsileg, auk þess sem þýðandinn ætti oft í brasi með málsnið og
málfar. Þetta sagði gagnrýnandinn án þess að kunna kóresku og benti
jafnframt á að enginn í dómnefnd Man Booker-verðlaunanna kynni
málið heldur. Gagnrýnandinn Charse Yun, sem kunni málið, taldi
þýðinguna vera frábæra þó að Smith ýkti nauman og lágstemmdan
stíl Han Kang og skreytti hann með atviksorðum, hástigsorðum
og öðrum tilfinningahlöðnum orðum sem væri hvergi að finna í
frumtexta. Stundum væru tilsvör og athafnir líka eignuð röngum
persónum. Þá væru tónninn og röddin allt öðruvísi en í kóreska
frumtextanum. Hann hafði jafnframt eftir fyrirlesara á ráðstefnu að
10,9% af fyrsta hluta skáldsögunnar væru full af þýðingarvillum
(e. mistranslated) og að 5,7% af texta Han Kang hefði verið sleppt,
hvernig svo sem þetta nákvæmar niðurstöður fengust. Líkti Yun
því við að Raymond Carver hefði verið látinn tala eins og Charles
Dickens. Smith svaraði fyrir sig með því að segja að hún hefði lagt
sig eftir að ná anda verksins. Hún benti á að núorðið væri víða litið
á þýðingar sem skapandi skrif á öðru tungumáli og væri þá beitt
34 Sbr. Heilbron, „Towards a Sociology of Translation: Book Translation as a Cultural World-
System“, 429–444.
ÞEGAR ÞÝTT ER ÚR MILLIMÁLI
10.33112/millimala.14.1.7