Milli mála - 2022, Blaðsíða 120

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 119
að skrifa gæti einhver annar skrifað. Karlhöfundur, það er að segja,
því kona kynni að gera þetta allt ósköp væmið og velgjulegt“ (6).
Með þessari vísun til þess sem kvenhöfundur kynni að gera í þessum
aðstæðum er vakin athygli á því að það sé í raun kvenhöfundur á
bak við frásögnina, að það sé hún sem skrifar þessi orð. Þar með
verða orðin „væmið“ og „velgjulegt“ umsvifalaust grunsamleg og
hugsanlega allt sjónarhorn Rodrigos S.M. – sem verður engu að síður
förunautur lesandans bókina á enda. En kynferði hefur hér verið
virkjað sem merkingarþáttur í skáldsögunni og allri sögumiðluninni.
Franski rithöfundurinn Hélène Cixous segir: „Hamskipti eiga sér stað
á undan ritun textans. Clarice mun skrifa sem karlmaður. Allar kon-
ur hafa gert það, en hjá henni er það af frjálsum vilja, bæði í leik og
alvöru.“13 Og lesendur eru ekki einungis minntir á að raunhöfundur
verksins sé kona, heldur leiða þeir sennilega hugann að því hvernig
afstaða hennar birtist í verkinu. Lesandinn skimar þá sem sagt eftir
hinum innbyggða höfundi sem á sér misskýrar birtingarmyndir, enda
hefur hann aldrei orðið og alls óvíst er að sögumaðurinn né nokkur
persóna sé málpípa hans. Í þessu tilviki má gera ráð fyrir að núningur
myndist milli söguhöfundar og sögumanns sem gerist höfundur.
Í samanburðargreiningu sinni á Stund stjörnunnar og annarri sögu
Lispector, Um sopro de vida, greinir Maria José Somerlate Barbosa
þessa beitingu á rödd karlkyns sögumanns eða höfundar sem par-
ódíu frásagnarvalds: „Með írónískri meðhöndlun höfundarmennsku
skopstælir Clarice Lispector sögumennina […] og grefur undan
kerfinu sem hefur alltaf skipað karlkyns rithöfundum og sýn þeirra
á heiminn framar öðrum innan bókmenntahefðarinnar.“14 Barbosa
bendir enn fremur á hvernig Lispector grefur undan höfundarrödd
og valdi Rodrigos S.M. í tileinkun verksins þar sem hún lýsir yfir
13 Cixous, Reading with Clarice Lispector, 148. Þess má geta að Cixous átti dágóðan þátt í útbreiðslu
verka Clarice Lispector út fyrir Brasilíu og portúgalska tungumálið, sér í lagi til frönsku- og ensku-
mælandi menningarheima, með langtíma sambandi sínu við verk hennar, sem hófst á níunda
áratug 20. aldar og fól í sér einkar skapandi og dýnamískan lestur, túlkun og samræðu. Anna
Klobucka segir að Cixous hafi dregið fram og varpað ljósi á verk Lispector sem afbragðs dæmis um
écriture féminine eða kvenleg skrif, en hugtakið sprettur einmitt úr frægri ritgerð Cixous, „Le Rire
de la Méduse“ eða „Hlátur Medúsu“, sem birtist árið 1975 og hafði umtalsverð áhrif. Það er vert
að benda á að Lispector skrifaði að mestu leyti um konur, frá sjónarhóli kvenna, og því er athyglis-
vert að velta fyrir sér Stund stjörnunnar og hamskiptum hennar í karlkynssögumann sem écriture
féminine. Um skrif Cixous um Lispector, sjá áhugaverða umfjöllun Önnu Klobucka, „Hélène
Cixous and the Hour of Clarice Lispector“.
14 Barbosa, „„A hora da estrela“ and „Um sopro de vida“: Parodies of Narrative Power“, 116.
ARNÓR INGI HJARTARSON