Úrval - 01.10.1958, Síða 64

ÚRVAL
irm hefur hlotið líkama sinn og
líffærastarfsemi, margar eðlis-
hvatir sínar, æxlunarmáta sinn
og jafnvel suma af hinum grein-
anlegu erfðastofnum sínum frá
formennskum forfeðrum sínum,
hlýtur sú spurning að vakna
hvort hann hafi hlotið skynsemi
sína og siðgæðisvitund að erfð-
um á sama hátt. Því verður ekki
neitað að líkamlegir eiginleikar
mannsins hafa þróast við nátt-
úruval, og það er engin ástæða
til að efast um að andlegir
hæfileikar hans hafi þróast á
sama hátt, þar sem þeir hljóta
að hafa styrkt njótendur sína í
lífsbaráttunni við hverja nýja
framför. En þegar um siðgæðis-
vitundina er að ræða er fyrsta
spurningin hvort náttúruval
hafi getað ráðið tilkomu henn-
ar og þróun.
Darwin var sjálfur þeirrar
skoðunar að siðgæðið væri feng-
ið að erfðum frá formennskum
forfeðrum, en þroska þess og
fullkomnun þakkaði hann skyn-
semi mannsins og ályktunar-
hæfileika, en ekki náttúruvali.
Þetta var mikilvæg ályktrm, því
að hún bætir við þeim mögu-
leika að í manninum geti þró-
unin átt sér stað fyrir áhrif
annarra afla en náttúruvals,
gagnstætt því sem er um allar
aðrar tegundir lífvera. Lítil á-
stæða er til að efast um að þetta
sé rétt; því að þegar frum-
mennirnir höfðu við náttúruval
öðlast skynsemi og hæfileika til
að skiptast á reynslu voru í
ÞRÓUNARKENNINGIN 100 ÁRA
fyrsta skipti sköpuð skilyrði
fyrir því að meðvitaður tilgang-
ur gæti haft áhrif á áframhald-
andi þróun mannsins. Þar með
hafði maðurinn öðlast valfrelsi,
sem hann hefur í ríkum mæli
notfært sér síðan bæði til góðs
og ills.
Það væri sannarlega hroka-
full staðhæfing ef við héldum
því fram að skýringin á upp-
runa siðgæðisins væri fundin;
og samt er ekki hægt að leiða
málið hjá sér, ef það er rétt að
þróunin sé aðferð sköpunarinn-
ar. Ber þá fyrst að nefna þá
eðlilegu skýringu, byggða á
náttúruvali, að uppruni óeigin-
gjarnar hegðunar hafi verið
móðurumhyggjan eða foreldra-
verndin, sem bætti lífsafstöðu
þeirra einstaklinga eða öllu
heldur hjóna sem höfðu tekið
upp þennan hegðunarmáta,
enda þótt hann kæmist á þessu
stigi ekki í námunda við það
sem við köllum náunganskær-
leika. Samkeppni milli hjóna
var áfram hörð og óvæg.
Eftir því sem áfram miðaði
þróun mannsins, sem einkennd-
ist af hægfara þroska einstak-
lingsins, lengingu bernskunnar
og þar af leiðandi traustari
fjölskylduböndum, hlýtur þe^si
óeigingirni í hegðun að hafa
orðið æ þýðingarmeiri. Hópur-
inn sem þessi sjðræna hegðun
náði til fór stækkandi, frá fjöl-
skyldunni upp í ættflokkinn; en
milli ættflokkanna ríkti áfram
sama baráttan og á milli dýr-
62