Læknaneminn - 01.10.1993, Blaðsíða 12

Gramneikvæðra sýkla. Virkni er venjulega næg gegn
Gramjákvæðum kokkum en er þó talsvcrt verri eu
virkni kloxacillíns og 1. kynslóðar cefalósporína gegn
staphýlókokkum. Virkni gegn loftfælnum bakterhun,
þ.m.t. Bacteroides fragilis, er breytileg.
Aukaverkanir eru ekki sértækar uinfram önnur B-
lactam lyf en þó hefur útfellingu ceftríaxóns verið
lýst í galli með einkennum um gallblöðrubólgu.
Blæðing af völdum próthrombínskorts hefur orðið
vart, einkum eftir gjöf lyfja (cefamandól) með
metýltíótetrazól liliðaikeðju en hún Unflar virkjun K-
vítaxnínliáðra storkuþátta. Athyglisverður kostur við
ceftríaxón er útskilnaður þess um tvö líffæri, nýra og
lifur; truflist nýrnastarf eykst lifrarútskilnaður
hlutfallslega að sama skapi og öfugt þamúg að ekki
þarf að draga úr skammti lyfsins nerna starf beggja
líffæra sé truflað.
Megiimot 3. kynslóðar eefalósporína ættu að vera
til meðhöndlunar sýkinga af völdiun amínóglýcósíð-
ónæmra Gramneikvæðra stafbaktería, í stað
amínóglýcósíða, ef hætta á aukaverkun af þeirra
völdum er talin mikil og síðast en ekki síst við
meðhöndlun heilahimnubólgu af völdum
Gramneikvæðra stafbaktería (Enterobacteriaceae og
H. influenzae). Lyfin verka einnig vel á aðra algenga
orsakavalda heilalnmnubólgu, meningókokka og
pneumókokka, og er því kjörlyf við upphafsmeðferð
heilahimnubólgu (sjá grein II). Ceftríaxón kemur
auk þess til greina sem kjörlyf við gallvegasýkingar.
Þessi lyf era etmfremur virk gegn penicillín-ónæmum
og fjölónæmum pneuinókokkum en tíðm þeirra fer,
eins og áður sagði, mjög vaxandi hérlendis. Önnur lyf
virk gegn þeim eru vankómýcín, rifampín og
ímípenem.
Hér á landi era ekki emi á markaði 3. kynslóðar lyf
sem virk eru mn mumi en þegar hefur a.m.k. eitt verið
markaðssett í nálægum löndum, cefixím.
KARBAPENEM
Lyfjaflokkur þessi er í hópi IJ-lactam lyfja.
Imípenem er á markaði hér og í nálægum löndum.
Verkunarsvið þess er mjög breitt og verkar það á
flesta algenga sýkingavalda nema Clostridium
difflcile, Xanthomonas maltophilia og Pseudomonas
cepacia. Þó er þegar farið að myndast ónæmi meðal
annarra sýkla gegn lyfinu. Verkunannáti þess er
sérstæður að því leyti að það binst penicillín
bindipróteiiú (PBP) 2 í fyrstu en virðist tengjast PBP-
1 síðai'. Lyfið hefur þá sérstcxlu meðal B-lactam lyfja
að valda maiktækri eftirvirkni (jiostantibioúc effect)
bæði hjá Gnunjákvæðmn og Gramneikvæðum sýklmn.
Lyfið er brotið niður af völdum dehydrópeptíðasa í
nýmapípluframmn. Enshnið veldur því að óvirkt lyf
skilst út þannig að verkun þess í þvagi er lítil, auk
þess sem niðurbrotsefnin hafa eiturverkun á nýra.
Ímíjienem er því gefið með efni sem hemur ofangreint
ensím, cflastaún.
llelstu not lyfsins eru við bhmdaðar sýkingar í
kviðarholi vegna breiðrar vcrkuuar þess. Lyfið er lúns
vegar alldýrt. Innan tíðar eru ný karbapenem
væntanleg, hið næsta er líklega meropenem.
MÓNÓBAKTAM
Mónóbaktam lyf era fjórði hópur lyfja af flokki B-
lactam lyfja, en hin eru penicillín, cefalósporín og
karbapenem. Einungis eitt lyf er í almennri notkun
hér og í nálægum löndum, aztreónam. Það verkar
einfarið á peiúcillm bindiprótein (PBP) 3 og er verkun
þess takinörkuð við Gramneikvæðar stafbakteríur
eingöngu. Lyfið getur því mjög vel komið í stað
ainínóglýcósíða á svipuðum ábendingum og 3.
kynslóðar cefalósporín með þeirri mikilvægu
undantekningu þó að enn er ekki mikið vitað um
verkun þess í heilahimnubólgu enda þótt það nái
nokkurri þéttni í mænuvökva. Aztreónam hefur
þami kost að það er unnt að gefa einstaklingum með B-
lactam ofnæmi þar sem krossofnæmi við það þekkist
ekki.
B-LACTAMASA HEMLAR
Tvær meginástæður ónænús fyrir 6-lactam lyfjmn
era framleiðsla baktería á 6-lactamasa annars vegar
og lúns vegar breyúngar á pemcillín bindipróteinum.
Með þróun efna með mun meiri sækni í ýmsa B-
lactamasa en B-lactam lyfin sjálf hefur verið unnt að
mæta þessu vandamáli að hluta og stórbreikka virkxú
eldri B-lactam lyfja. Tveir B-lact;unasa hemlar hafa
konúð fram á sjónarsviðið, klavúlanat og súlbaktam,
og sá þriðji er ekki langt undan, tazobaktam. Þessi
efiú binda ílesta B-lactamasa sem stýrast af plasmíðum
en B-lactamasar sem stýrast af genum á krómósómmn
bindast margir illa þessmn lyljum, nema B-lactamasar
frá Klebsiella, Moraxella catarrhalis, Legionellae
og Bacteroides. Hérlendis er amoxicillín/klavúlanat
(Augmenún®) á markaði, en aðrar samsetningar era
væntaidegar.
10
LÆKNANENflNN 2 1993 46. árg.