Læknaneminn - 01.10.1993, Blaðsíða 36

er að velja það sem ekkert verður í raun um vitað, það
er enginn til frásagnar mn reynslu þessa og því getur
ákvörðun um sjálsvíg tæplega talist skynsamleg.
Hinsvegar má á það benda til mótvægis við þetta
sjónarmið Devine, hvort þetta breyti nokkru fyrir
þann sem hefur svipt sig lífi. Sá sem tekur eigið líf
verður ekki til frásagnar né neinnar hugsunar um það
hvort breytni hans var skynsamleg eða óskynsamleg,
ólíkt annarskonar rangri breytni getur hann ekki séð
eftir neinu, hann getur ekki iðrast, þar sem dauður
maðiu iðrast einskis. Og þá verður spuminginn um
það hvort dauðinn sé böl þeim sem deyr nokkuð
áleitin.
En hvað sem því líður þá liggur það ljóst fyrir að
eigi sjálfsvíg að teljast skynsamlegur kostur verða
menn að gaumgæfa gildi lífsins með tilliti til lífslíkna,
hver er munurinn á því að eiga von á því að deyja á
næstu dögum til dæmis vegna ólæknandi sjúkdóms
eða eftir 30-40 ár úr elli?
Langanir okkar eru mismunandi eftir
kringumstæðmn og þær eru breytilegar, það sem
vegur þungt í dag hefur ef til vill annað vægi á
morgun. Þess vegna er það góð regla að fresta öllum
meiriháttar ákvörðunum þegar menn em í tímabundnu
andlegu ójafnvægi. Enda er oft talið að óskynsamleg
sjálfsvíg séu iðulega framin þegar menn em í andlegu
ójafnvægi.
Samt sem áður verðum við að hafa það hugfast að
ekkert er víst um að langanir þess sem vill deyja muni
nokkum tíman breytast. Og í þesslags tilvikum
verður spurt um það hvort ekki sé sjálfsagt að
viðkomandi láti að löngun sinni og svipti sig lífi. Hér
á læknirinn vandasamt starf fyrir höndum ef um er að
ræða vilja skjólstæðingsins.
TAKMARKANIR Á
RÉTTIMM TEL DAUÐANS
Geðlæknirinn Jerome A. Motto hefur fengist við
sjálfsvíg útfrá störfum geðlækna. Hann álítur
einstaklinginn hafa rétt til sjálfsvígs en bendir á að
rétti þessum fylgja takmarkanir sem felast
annarsvegar í því; að verknaðurinn verður að vera
grundvallaður á raunsæju mati viðkomandi
einstaklings og hinsvegar að tvíbentar tilfinningar
séu í lágmarki.
Ekki er öll lausn fundin með skilyrðum þessum,
því þeim fylgja ákveðnar spumingar sem læknirinn
verður að taka tillit til; hvað er átt við með raunsæi og
hvemig meta menn raunsæi skjólstæðingsins? Ekki
er ætlunin að fara nánar út í þetta hér, en spumingar
þessar sem upp koma í starfi læknisins undirstrika
það sem fyrr sagði að læknisstarfið sé að einum þræði
heimspekilegt starf.
Motto gerir sér grein fyrir því að takmarkanir
þessar sem hann setur fram eru síður en svo
alfullkomnar, enda veltir hann því sjálfin upp hvort
sá sem leitar til hans vegna sjálfsvígshugsana sé ekki
ávallt haldinn efablöndnum tilfinningum; “Ég geri
ráð fyrir að ef viðkomandi hefði engar efablandnar
tilfinningar um vilja sinn þá væri hann ekki á skrifstofu
minni, né mundi hann skrifa mér, né heldur hringja í
mig..”(5)
Sjónarmið þetta stangast á við afstöðu The Hemlock
Society sem fyrr var greint frá, en þar er lögð áherslu
á samráð við lækni hvort svo sem tilfinningamar em
blandnar efa eður ei. Óryggiskennd fylgir því að njóta
aðstoðar lækna þegar menn svipta sig lífi, þar sem
slys og mistök við sjálfsvígstilraunir geta haft
ömuriegar afleiðingar í för með sér fyrir líf viðkomandi
og aðstandenda hans.
Það er því ekki rétt að slá því sem föstu að menn
hafi efablandnar tilfinningar þó þeir leiti til læknis í
sjálfsmorðshugleiðingum. Hugsanlega era þeir að
leita eftir öryggi, að mega takast að svipta sig lífi á
öraggan og sársaukalítinn hátt.
Tilfellin era vissulega mismunandi og það er
eflaust hvorttveggja af öryggisástæðum og vegna
tvíbentra tilfinninga sem menn leita til lækna þegar
sjálfsvígshugsanir era annarsvegar. 0
HEIMILDIR
1. Time 1991; 19. ágúst: 41.
2. Aurelius M. The Stoic and epicurean philosophers.
Random House 1940.
3. Humphrey D. The case for rational suicide. The
euthanasia review 1986: 172-3.
4. Devine RE. On choosing death. Suicide, the philo-
sophical issues. Peter Owen, London 1980: 138-43.
5. MottoJ.A. The right to suicide: A psychiatrist's
view. Suicide, the philosophical issues. PeterOwen,
London 1980: 212-19.
34
LÆKNANEMINN 2 1993 46. árg.