Læknaneminn - 01.10.1993, Blaðsíða 65

Mynd 4. Total villous alrophy.
Mynd 5. Eðlileg smáþarmaslímhúð.
glútenóþol hjá sjúklingum með jámskortsblóðleysi
án þess að hafa þekktan blæðingarstað. Sama má
segja um folinsýruskort og óútskýrða beinþynningu.
Ymsir sjúkdómar koma oft fram samliliða glútenóþoli
t.d. dermatitis herpetifomús, insulinliáð sykursýki og
IgA skortur. Tengslin við sykursýki eru einkar
athyglisverð m.a. með tilliti til þess að báðir
sjúkdómamir era algengari á Eyjafjarðarsvæðinu en
aimars staðar á íslandi.
Það styður greiningu sjúkdómsins að sýna fram á
vanfrásog. Ef sjúkdómurinn er bimdinn við efri Iiluta
smágimis, þá er oft járnskortsanaemia eða
folinsýruskortm- án fituskitu. Aðrar brenglanir í blóði
era oft til staðar t.d. lágt seram kólesteról, carotene,
calsíum, inagnesíum, fosfór, kalíum og albúmín.
Stundum er hækkaður alkaliskur fosfatasi og lengdur
FT (Protlirombin) tínú. Ekkert af þessu er sérkemtandi
fyrir glútenóþol, heldur bendir bara úl vanfrásogs af
einhverja tagi.
Vefjasýni úr efri hluta smágirnis, helst tekið á
mörkum skeifugamar og smágimis, er nauðsyiúegur
þáttur í greiningu sjúkdómsins. f vefjasýninu sést
stytting á þarmatotum (villi), skemmdar
frásogsfrumur, ofvöxtur á kirúlpokmn (cryptum) með
auknum framuskipúngum og aukimi fjöldi eiúlfnuna
í eigin þekju slímhúðar og þekju. Pó svo að þessar
breyúngar séu dæmigerðar fyrir sjúkdóminn, þá era
þær ekki sértækar. Það gctur verið voiúaust að greina
þessar breytingar frá þeim sem sjást í öðrum
sjúkdómum, t.d. refractory sprue, mikinn ofvöxt
bíúctería í gömum, eosinophilic bacteriús, viral
gastroenteriús og l.° lymphoma í smáginú. Vegna
þessa er nauðsynlegt að sýna fram á ótvíræðan bata við
það að sjúklingar forðast glúten í fæðu úl að staðfesta
greiiúnguna. Æskilegt er að taka annað vefjasýni og
sýna fram á, að slímhúðarbreyúngamar hafi gengið úl
baka. Ef enn er vafi á því, hvort greiningin er rétt í
meðhöndluðum einstaklingi, þá er hægt að sýna fram
á endurkoinubreytingar með því að gefa glúten og
taka svo vefjasýni að nýju.
Nokkrar rannsóknir hafa notað mælingu á anú-
gliadini eða endomysial mótefnum í blóði sem
greiningu á glútenóþoli án inngrips. Ég tel að helsta
notagildi þessara rannsókna sé að finna glútenóþol
hjá sjúklingum, sem hafa líú einkenni og þá hægt að
fylgja jákvæðu prófi efúr með vefjasýni.
MEÐFERÐ
Homsteinninn í meðferðinni er að forðast glúten í
fæðu. Með því að hætta glúteimeyslu þá fæst oftast
baú mjög fljótt og meltingarfæraóþægindi lagast
oftast á innanvið 1-2 vikum. Ef ekki fæst baú á 6-8
vikum, þá er ástæða úl að fara mjög nákvæmlega í
fæðuneyslu sjúklingsins, því að algengasta orsökin
fyrir lélegum árangri, er að sjúkhngurinn neyú glútens
í gáleysi.
HORFUR
Flesúr sjúklingar með glútenóþol sem halda sér
við glútensnautt fasði, htildast góðir það sem efúr er og
deyja af óskyldri orsök. Þó virðist ýmislegt benda úl
þess, að dánartíðni þessara sjúklinga, sérstaklega ef
sjúkdómurinn byrjar á fullorðnisáram, sé aukin. Það
LÆKNANEMINN 2 1993 46. árg.
59