Læknaneminn - 01.10.1993, Blaðsíða 56

Fjöldi
Mynd 10. Dreifing kólesterólgilda í sermi fyrir og
eftir íhlutandi heilsuvernd meðal starfsmanna
Járnblendiverksmiðjunnar á Grundartanga.
þegar það á við, en sjúklingar eni oftast móttækilegir
fyrir áróðri af einhverju tagi þegar þeir leita aðstoðar
vegna einhvers krankleika. Til þess að auðvelda vinnu
af þessu tagi er ráðlagt að nýta viðtalið á kerfisbundinn
hátt skv. leiðbeiningum Stotts og Davis (29) sem eru
eftirfarandi:
1. Leysa úr þeim vanda, sem var tilefni komu til
lœknisins.
2. Líta eftir með öðrum vandamálum, sem kunna að
vera til staðar, sérstaklega langvinnum.
3. Nota viðtalið til heilsuhvetjandi aðgerða.
4. Nota viðtalið til frœðslu og leiðsagnar varðandi þá
þjónustu sem heilbrigðiskerfinu er œtlað að veita.
Ef sjúklingur kemur t.d. á stofu vegna hósta (sbr.
lið 1) getur læknirinn notað tækifærið og mælt hjá
honum blóðþrýstinginn (liður 2) annað hvort til þess
að athuga hvort hann sé hækkaður eða ef viðkomandi
er með of háan blóðþrýsdng til þess að fylgjast með
þrýstingnum og hugsanlega breyta um meðferð. Slík
tegund heilbrigðiseftirlits er nefnd tilfellaleit (case
finding) til aðgreiningar frá kembileit (screening)
sem fjallað var um hér að framan. Lækniriim getur
einnig spurt viðkomandi hvort hami reyki og ef svo er
þá notar hann tækifærið til þess að benda á skaðsemi
reykinga og hugsanlegt samhengi við hóstann (liður
3). Meiri hluti viðtala á stofu getur þaimig verið
heilsuvernd enda þótt viðkomandi hafi leitað hjálpar
vegna einkeima. Tíð samskipti og samfelld þjónusta
gefur heilbrigðisstarfsfólki þannig gullið tækifæri til
þess að beita tilfellaleit, heilbrigðisáróðri og annarri
fræðslu. Slíkt kemur ekki í staðinn fyrir
heilbrigðisfrasðslu sem veitt er í skólum eða fjölmiðlum
en er fyrst og fremst til viðbótar og viðhalds á þeim
upplýsingum sem heilbrigðisyfirvöld vilja koma lil
skila til einstaklingsins.
í mæðravemd hefur að jafnaði verið lögð mest
áhersla á líkamlegt heilbrigði móður og barns, en
minni túna eytt í aðstoð við að leysa úr tilfinningalegum
og félagslegum vandamálum verðandi mæðra. Með
samfelldri þjónustu teymis hefur skapast tæifæri til
að sinna síðamefndu atriðunum betur en ella. A Heilsu-
gæslustöðinni á Akureyri er t.d. verið að þróa skipulegri
viimubrögð í þessu skyni (30) en áður hefur verið lýst.
Eftir að gagnkvæm tengsl liafa skapast milli
heilbrigðisstarfsfólks og skjólstæðinga þeirra reynist
auðveldara að fylgja eftir geðrænum og
tilfinningalegum vandamálum í ungbamavemdinni.
Slík heilsuvemd er einkrnn nauðsynleg fyrir ungar og
óreyndar mæður sem oft á tíðum njóta ekki stuðnings
foreldra sinna (önunu og afa) eins og áður tíðkaðist. I
ungbamavemdinni era foreldrar einnig fræddir um
hefðbundna áliættuþætti svo sem hættu af reykingum
á heimilinu fyrir barnið, áhrif fæðu á vöxt og þroska
barnsins þ.á.m. á bragðskyn. Reynt er þannig að
benda foreldmm á að gefa bömum ekki sykurbættan
mat til þess að venja þau ekki á sætindi þegar á fyrstu
ámm æviimar. Varðandi slysavamir fá foreldrar með
sér einblöðunga með minnisatriðum um hugsanlegar
slysagildrur í heimahúsum. Reynt er að fylgja þessum
ábendingum eftir þegar hjúkrunarfræðingar koma í
vitjanir í heimahús. Á þennan hátt er leitast við að hafa
áhrif á lífsstfl viðkomandi, en þó er ljóst að licilbngður
lífstíll er ekki eingöngu á valdi einstaklingsins,
umliverfi það sem hann lifir og lirærist í verður einnig
að vera heilsusamlegt. Andleg velferð fjölskyldunnar
er sennilega sá þáttur sem mestu máli skiptir þegar til
lengdar lætur.
í heimahjúkrun er einmg stunduð umfangsmikil
heilsuvemd. Gamalt fólk slasast oft heima hjá sér og
því er með ýmsum leiðum reynt að fækka slysagildmm
í heimahúsuin (fyrsta stigs heilsuvemd). Leitast er
við að koma í veg fyrir að ýmsir öldrunarsjúkdómar
leiði til verra ástands, haft er eftirlit með lyfjameðferð
og mataræði og veittur andlegur og félagslegur
stuðningur svo eittlivað sé nefnt (annars og þriðja stigs
heilsuvemd).
54
LÆKNANEMINN 2 1993 46. árg.