Læknaneminn - 01.10.1993, Side 38

BERKLAR
Berklabakteríur með lyfjaviðnám
Þorsteinn Blöndal1
s
Þuríður Arnadóttir2
ÁGRIP
TIL AÐ FORÐAST myndun berklabakteríustofna
með lyfjaviðnám þarf að tryggja að framkvæmd
meðferðar sé rétt. Til að forðast útbreiðslu á slíkum
stofnum þarf að flýta greiningu berkla og tryggja að
næmispróf fáist sem fyrst auk þess sem gera þarf
viðeigandi ráðstafanir til einangrunar. Auka þarf
upplýsingar til heilbrigðisstétta og almennings til að
bæta skilning á því hvað berklar eru og tryggja
þannig betri samvinnu.
BAKSVIÐ
Smitsjúkdómum hefur ekki verið útrýmt heldur
herja þeir enn grimnúlega. Meðal smitsjúkdóma eru
berklar leiðandi dánarorsök. Á heiinsvísu eru 1/3
jarðarbúa (um 1,7 milljarðar) smitaðir með
berklabakteríum og eru þeir forðalind
sjúkdómstilfella. Heilsustofnim Þjóðanna áætlar að
árlega veikist 8 milljómr manna af berklaveiki, að
algengi berklaveiki á hverjum túna sé tvöföld sú tala
og að árlega deyi um 3 milljónir maima í heiminum
vegna berkla (1). Af öllum berklaúlfellum koma
95% upp í þróunarlöndunum.
UM MEINMYNDUN
Rannsókiúr gefa til kyima, að eftir að fólk tekur
berklabakteríusmit (nýsmitun) fái um 10%
berklaveiki. Flesúr lúima sem hafa beua ónæmiskerfi
‘Höfundur er sérfrceðingur í lungnasjúkdómum og
starfar á Landspítalanum og Lungna- og
berklavarnadeild, Heilsuverndarstöð Reykjavíkur.
2Höfundur er ráðgefandi lœknir, International Union
against Tuberculosis and Lung Disease (IUAT-LD).
fá rönd við reist en hjá þeim getur bakleríunum síðar
vaxið ásmegin ef ónæmiskerfið veiklast. Við
hefðbimdna sex mánaða lyfjameðferð gegn berklaveiki
(mynd 1) drepst megnið af bakteríunum á fyrstu 1-2
vikunum en samt er nauðsyiúegt að halda meðferð
áfram í 6 mánuði til að minnka líkurnar á að
sjúkdómurinn taki sig upp eftir að meðferðartíma
lýkur. Þetta er vegna þess að örlíúll lúuú bakteríaima
getur lagst í dvala (persistence) og lifað af
bakteríudrepandi magn lyfja í nokkum tnna (2). Líúð
er vitað um hvers eðlis þessi dvali er, en rífampín
getur unnið á þessum bakteríum ef þær taka stutta
efnaskiptaspretú. Tú að skýra hvemig berklabakteríur
geta lifað af í áramgi í líkamsvefjum og inni í átfrumum
verður eimiig að gera ráð fyrir einlivers konar dvala
(engin berklameðferð í gangi). Amiað skýringarlíkan
er að hugsa sér jafnvægi milli tímgunar á
berklabakteríum og eyðingar þeirra í ónæmiskerfinu.
Ónæmisskerðing getur leitt til fjölgunar á bakteríum
og að lokum til þess að sjúkdómurinn blossi upp.
Mynd 1. Bakteríuþýði við berkla. Ef holur eru til
staðar er fjöldinn þar gífurlegur. Inni í átfrumum og
íystingum eru fáar bakteríur sem skipta sér hœgt og
lyfvinna verr á (eftir Grosset (13)).
36
LÆKNANEMINN 2 1993 46. árg.