Læknaneminn - 01.10.1993, Síða 81

VISTUNARMAT ALDRAÐRA f REYKJAVÍK 1992
Gróa Biörk Jóhannesdóuir' og Pálmi V. Jónsson1
‘LHÍ og 2Öldrunardeild Bsp
Inngangur: Samkvæmt lögum um málefni aldraðra má enginn
vistast á stofnun til langdvalar nema að undangengnu mati á þörf.
Vorið 1991 var komið á samræmdu vistunarmati sem skoðar
félagslegar aðstæður (eigin aðstæður, heimilisaðstæður og
aðstæður maka / aðstandenda), líkamlegt atgervi (líkamlegt
heilsufar og lyfjagjöO, andlegt atgervi (heilabilun, óróleiki og
afbrigðileg hegðun og andleg líðan) og færni einstaklingsins
(hreyfigeta, hæfni til að matast, hæfni til að klæðast og annast
persónuleg þrif og stjórn á þvaglátum og hægðum). Markmið
matsins er að greina undirliggjandi orsakir vistunar, viðeigandi
vistunarstig, þ.e. þjónustuhúsnæði (þjónusta) eða hjúkrunarrými
(hjúkrun)og að meta hversu brýn þörfin er.
Efniviður og aðferðir: Gögn vistunarmatsins í Reykjavík
fyrir árið 1992 voru tölvuunnin, annars vegar fyrir þjónustu, hins
vegar fyrir hjúkrun, með tilliti til lýðfræðilegra þátta (fjölda,
kyns, aldurs og hjúskaparstéttar), einstakra liða matsins og
heildarniðurstöðu (mjög brýn þörf, brýn þörf eða þörf). Arið
1992 voru 546 einstaklingar metnir í þörf fyrir vistun , 304
(55,7%)í þjónustu og 242 (44,3%) í hjúkrun.
Niðurstöður: Þjónustu og hjúkrunarhópamir eru jafnir m.t.t.
meðalaldurs, 81,7 ár (± 0,3) og kynjahlutfalls, 2 konur:l karl.
Um áramótin '92-93 biðu 21/1000 66 ára og eldri eftir vistun í
þjónustu og 15/1000 eftir vistun í hjúkrun, tvöfalt fleiri konur en
karlar, staðlað fyrir aldur og kyn. Eftirspum eykst með aldri, að
níræðu og er mest hjá ógiftum, ekklum og ekkjum. Af 120
mögulegum stigum í vistunarmatinu vom veitt að meðaltali 26,4
(± 0,8) í þjónustu og 60,7 (± 1,3) í hjúkrun, stigvaxandi með
aukinni þörf. Samanburður á einstökum liðum matsins sýnir að
einstaklingar metnir í þjónustu hafa fyrst og fremst félagslegan
vanda, en einstaklingar metnir í hjúkmn hafa, auk félagslegs
vanda, lakari líkamlega heilsu, heilabilun og/eða fæmitap. Þáttur
heilabilunar í vistun var skoðaður sérstaklega og reyndust 78,5%
metinna í hjúkmn hafa einhverja heilabilun (39,6% með mikla
eða afar mikla; 24,8% með þó nokkra; 15,8% með væga). Af
þeim sem eru metnir í brýna eða mjög brýna þörf fyrir hjúkrun
eru 65,8% með þó nokkra eða meiri heilabilun. Líkamlegt
heilsufar og hreyfifærni varðveitist að mestu uns heilabilun er
komin á hátt stig, andleg líðan er ótengd, en aðrir þættir stigversna
með vaxandi heilabilun. Nývistaðir á árinu vora 172, var meðal
biðtími þeirra frá fyrsta mati 176,4 (±15,6) dagar fyrir þjónustu
en 164,3 (± 17,3) fyrir hjúkrun. Vistaðirvora, samanborið við þá
sem biðu þjónustu, oftar í biýnni þörf, karlar, fráskildir, með
lakara líkamlegt heilsufar, lakari eigin aðstæður og
heimilisaðstæður. Enginn marktækur munur var á vistuðum og
þeim sem biðu hjúkrunar. Af öllum metnum létust 117 á árinu.
Lélegt Iíkamlegt heilsufar skv. vistunarmati hefur fylgni við
dauða í báðum hópum, en auk þess sýnir léleg færni og lakar
eigin aðstæður fylgni við dauða í hjúkmnarhóp.
Umræða: Vistunarmat aldraðra er staðlað mat sem gefur
ítarlega mynd af orsakaþáttum vistunar og sýnir að félagslegir
þættir búa að baki vistunar í þjónustu, en að vistun í hjúkran hafi
fjölþættari orsakir, þar sem heilabilun er áberandi algeng.
AUGNFYLGIKVILLAR ALNÆMIS
Guðmundur Kr. Klemenzson
LHÍ
Augnfylgikvillar alnæmis era algengir og oft mjög alvarlegir.
Kannað var algengi augnfylgikvilla á fslandi, lifun sjúklinga
eftir að þeir hafa fengið augnfylgikvilla og fötlun þeirra. Gerð
var aftursæ rannsókn þar sem farið var yfir gögn og
augnbotnamyndir HlV-smitaðra sjúklinga með augnfylgikvilla.
Tíu HlV-jákvæðir sjúklingar komu til skoðunar á augndeild
Landakotsspítala fram til 1. apríl 1993. Sjö þeirra höfðu
augnfylgikvilla (6 þeirra vora með alnæmi). Þrír vora látnir 1.
apríl 1993.
Augnsjúkdómar skiptust þannig: fjórir sjúklingar með
cytomegaloveira sjónhimnubólgu, einn með sjóntaugariýrnun,
einn með langvinna herpes simplex homhimnubólgu og fimm
með æðasjúkdóma í augnbotni. Lifun eftir sjónhimnusýkingar
var 10, 12.5 og 14 mánuðir.
Þrír sjúklingar urðu lögblindir (<6/60 á betra auga). Tveir
fengu sjón-himnulos og annar þeirra fór í aðgerð á báðum augum
þess vegna.
Augnfylgikvillar alnæmis geta valdið alvarlegri fötlun. Horfur
eru á að þeir verði vaxandi vandamál eftir því sem
alnæmissjúklingum fjölgar og þeir lifa lengur með betri meðferð.
AFDRIF SJÚKLINGA EFTIR
KRANSÆÐASKURÐAÐGERÐ: SJÚKLINGAR MEÐ
ÞRENGSLI f UPPTÖKUM VINSTRI KRANSÆÐAR
Hallerímur ^6100^550^'. Arni Kristinsson2
‘LHI, 2Lyflækningadeild Lsp
Inngangnr: Stærstur hluti vinstri slegils er nærður af vinstri
kransæð. Þannig verða áhrif þrengsla í upptökum hennar
(höfuðstofni) mikil og þau eru talin vera sterkasti einstaki
forspárþáttur fyrir sjúklinga með þrengsli í kransæðum.
Sjúkdómurinn er sjaldnast bundinn við höfuðstofninn og eykur
það á áhættu þeirra. A áttunda áratugnum vora gerðar rannsóknir
á sjúklingum með höfuðstofnsþrcngsli þar sem boraar vora
saman horfur eftir lyfjameðferð og kransæðaskurðaðgerð. Þær
sýndu fram á mun betri horfur hjá þeim er fóru í
kransæðaskurðaðgerð. Tilgangur þessarar rannsóknar var að
kanna tíðni höfuðstofnsþrengsla hér á íslandi, útbreiðslu,
kynskiptingu, tegund aðgerðar, lifun og dánarorsakir.
Efniviður og aðferðir: Inntökuskilyrði í rannsóknina vora:
50% þrengsli í upptökum vinstri kransæðar (höfuðstofni, LMS)
sjúklinga er farið hafa í kransæðaskurðaðgerð (CABG). Tímabil
rannsóknar var frá 1974 til 1992. Notuð vora gögn á lyfja-,
handlækninga- og röntgendeildum Landspítala og Borgarspítala,
gögn frá Tryggingastofnun ríkisins, erlend læknabréf og
aðgerðalýsingar.
Niðnrstöður: Á tímabilinu hafa 1734 íslendingar farið í
kransæðaskurðaðgerð, 293 voru með höfuðstofnsþrengsli eða
17%. Tíu prósent höfðu marktæk þrengsli í LMS, 22% í LMS
auk einnar af meginkransæðum (framveggskvísl,
umfeðmingskvísl eða hægri kransæð), 39% í LMS og tveimur og
29% í LMS og þremur. Aðgerðardánartíðni (operative mortality)
alls hópsins var 4.8%, 5.7% hjá þeim sem fóru í uppskurð
erlendis og 3.7% á Landspítala. Aðgerðardánartíðni hjá
sjúklingum með þrengsli í LMS og LMS og einni æð var 3%, 5%
hjá LMS og tveimur æðum og 6% hjá LMS og þremur æðum.
Athugun á langtímalifun sýndi 90% 3 ára lifun, 85% 5 ára lifun
og 74% 10 ára lifun.
Ályktun: 1) Höfuðstofnsþrengsli eru algengari hjá
íslendingum en útlendingum, þar sem tíðnin er um 10%, 2)
Langtímahorfur hópsins eftir aðgerð og aðgerðardánartíðni á
Landspítala era sambærilegar við erlendar rannsóknir.
LÆKNANEMINN 2 1993 46. árg.
75