Læknaneminn - 01.10.1994, Blaðsíða 22

minnistruflunum, breytt persónuleikanum og skert
skilningarvitin. Þeir geta verið allt frá æxlum til
æðakölkunar og ýmissa hrörnunarsjíikdóma sem eru
torgreindir, sérstaklega á byrjunarstigi. Blóð-
flæðisrannsókn getur verið gagnleg við slíkar
aðstæður.
Alzheimer’ssjukdómureða Alzheimer’s-líkelliglöp
(Dementia of Alzheimer’s type, DAT) er algengt
form elliglapa. Greiningin er venjulega byggð á
klíniskum einkennum, en í 10 - 20 % eru einkennin
óljós. Taliðer, aðsjúklegarbreytingarbyrji í Hippoc-
ampus. Síðar sésteinnig rýrnun parietalt (Mynd 2a og
b). í fjölda vísindarannsókna hefur verið sýnt fram á
gagnsemi blóðflæðisrannsókna við greiningu Alzhe-
imer’s sjúkdóms. Dæmigert,en þóekki sérkennandi,
er minnkað flæði temporalt og parietalt beggja vegna.
Þetta mynstur má einnig sjá við sjúkdóm Parkinsons
ásamt öðrum.
Annað mynstur er minnkað flæði frontalt og
frontotemporalt beggja vegna. Megineinkenni eru
persónuleika- og háttarlagsbreytingar en minnis-
truflanir eru litlar. Þessi “Frontal lobe dementia ” er
afmörgum talin sérstakursjúkdómur, en geturþó sést
sem hluti í flóknari sjúkdómsmynd (Mynd 3).
“Multiinfarkt dementia” einkennist af misstórum
svæðum með litlu sem engu blóðflæði. Þetta getur
verið torgreint með CT. Framrás þessa má hindra
með lyfjameðferð.
Meirihluti alnæmis sjúklinga fá fyrr eða síðar
einkenni frá miðtaugakerfinu. Ofansýkingar og æxli
geta legið að baki, en oftast stafa einkennin af HIV
sýkingunni sjálfri. Rannsóknin einkennist af
óreglulega minnkuðu flæði bæði í berki og hvítu.
Ofannefndar breytingar sjást venjulega fyrr og eru
sértækari en þær breytingar sem sjást í kjölfar
vefjarýrnunar á CT. Hafa skal í hugaað MRT er mun
næmara en CT á breytingar í miðtaugakerfinu.
Æðasjúkdómar í miðtaugakerflnu
Blóðflæðisrannsóknir geta víða verið til gangs við
greiningu og eftirlit á æðasjúkdómum í miðtauga-
kerfinu. Sem dæmi má nefna athugun á útbreiðslu
blóðþurrðar (ischemi), sérstaklega bráðrar. Einnig
greiningu skammvinnra blóðþurrðarkasta (Transient
ischemic attack) o.fl.
Bráðblóðþurrð: Sjúklegarbreytingarsjástfyrrog
eru oft umfangsmeiri en hægt er að sýna fram á með
CT. Algengt er að sjá minnkað blóðflæði umhverfis
svæði þar sem stífludrep (infarct) hefur orðið. Hafa
ber í huga að “luxury perfusion ” í kjölfar dreps getur
valdið falsk neikvæðum rannsóknum.
Skammvinn blóðþurrðarköst: Stutt köst með
mismiklum einkennum frá taugakerfinu eru algeng
hjá sjúklingum sem síðar fá stífludrep. Að finna
áhættusjúklinga og hefja meðferð, áður en áföllin
verða, er mikilvægt. Sýna má fram á staðbundið
minnkað blóðflæði í kjölfar kasts og er það sennilega
mikilvægt klíniskt. Næmi flæðisrannsóknarinnar má
auka með álagsprófi með Acetazolamide (Diamox),
en það er efni sem upphefur sjálfvirka flæðisstjórnun
heilans. Við eðlilegar aðstæður eykst þá blóðflæðið.
Ef blóðflæðið er skert t.d. vegna æðaþrengsla sést
ekki þessi eðlilega aukning.
Bataspár: Flæðisrannsókngeturgefið mikilvægar
upplýsingar um batahorfur eftir heilablóðfall.
Útbreiðsla blóðþurrðarinnar fyrsta sólarhringinn er
mikilvæg. Álagsrannsókn með Acetazolamide
auðveldar greiningu þeirra sem eiga möguleika á
bata.
Flogaveiki
Þegar ekki er hægt að halda flogaveiki í skefjum
með ly fjameðferð er skurðaðgerð hugsanlegur kostur.
Nákværn staðsetning krampavakans er nauðsynleg til
að takmarka umfang aðgerðarinnar. Blóðflæðis-
rannsókn, annars vegar milli kasta og hins vegar í
kasti, gefur upplýsingar um stærð og staðsetningu
skemmdar. Venjulega er blóðflæðið minnkað milli
kastaen aukið íkasti. Þar sem myndatakan geturfarið
fram nokkrum klukkutímum eftir ingjöf efnisins er
hægt að heinja flogakastið og mynda síðan (Mynd 4).
ÞRÓUN
Ný efnafræðilega stöðugri sambönd, til blóðflæðis-
rannsókna eru á þróunarstigi. Sömuleiðis efni til
rannsóknar á viðtökum (receptors). Með samteng-
ingu við MRT má, nákvæmaren áður, staðsetjaferlin
íheilanum. Þróunin áþessu sviði verðurtrúlegahröð
á næstu árum.
Hér hefur aðeins verið lauslega gerð grein fyrir
umfangsmiklu og vaxandi sviði heilarannsókna.
Áhugasömum má benda á eftirfarandi yfirlitsgreinar:
Sjói heimildaskrói bls. 22
20
LÆKNANEMINN 2 1994 47. árg.