Læknaneminn - 01.10.1994, Blaðsíða 116

TÝPU-II AF SYKURSÝKI MEÐAL ÍSLENSKRA
KARLA OG KVENNA
Sieurión Vilberesson'.
Gunnar Sigurðsson2, Astráður B. Hreiðarsson3,
Helgi Sigvaldason4, Nikulás Sigfússon5.
'LHI, 2-5Rannsóknarstöð Hjartaverndar, 'Göngudeild
sykursjúkra Lsp, 4Verkfræðiskrifstofa Helga Sigvaldasonar.
Inngangur: Engar nákvæmar rannsóknir hafa verið gerðar á
algengi týpu-II afsykursýki áíslandi. I öðrum vestrænumlöndum
fer algengi sykursýki týpu-II vaxandi og er forvitnilegt að vita
hvort marktæk breyting hafi orðið hér á landi líka. Rannsókn
Hjartaverndar sem staðið hefur síðan 1967 gefur möguleika á að
skoða þetta, en þar hefur fólk svarað spurningum um sykursýki og
farið í sykurþolspróf. I skýrslu sem Þórir Helgason gerði fyrir
Alþjóðasykursýkissambandið 1989 áætlaði hann að um 75% af
sykursjúkum á landinu hefðu þessa tegund sjúkdómsins eða um
4,5 af 1000 íbúum, þ.e. um 1130 sjúklingar. Þessi áætlun hans
byggði á eftirfarandi upplýsingum: 1) SjúklingaskráGöngudeildar
sykursjúkra. 2) Upplýsingum úr hóprannsókn Hjartaverndar. 3)
Athugun á innlögnum á Landspítalann. 4) Munnlegum
upplýsingum kollega annars staðar frá. Einnig var reynt að áætla
algengitýpu-IIínýlegrisamnorrænnirannsókn 1991 eftirsölutölum
sykursýkilyfja og áætluðum dagskömmtum. Niðurstaðan þar var
sú að 1350 einstaklingar væru hér á landi eða 5,6 af hverjum 1000.
Inn í þessa tölu vantar reyndar alla þá sem eru eingöngu á sérstöku
mataræði vegna sykursýki og má því gera ráð fyrir því að þessi tala
myndi hækka eitthvað. Rannsókn Hjartaverndar gæti einmitt
svarað því hve margir eru á sérstöku fæði við sykursýki, þar sem
spurt er um meðferðarform hjáöllum sem svara sykursýki jákvætt.
Efniviður og aðferðir: Þýðið voru konur og karlar úr áfanga I-
V úr hóprannsókn Hjartaverndar sem stóðu yfir 1967-1991. Alls
mættu 17.666 karlar og 17.399 konur á þessu tímabili. Karlarnir
voru fæddir 1907-1934 og konurnar 1908-1935. Yngstu og elstu
einstaklingarnir gátu því verið 34 ára til 79 ára. Skilgreindir voru
hópar B, C, A, D, og E sem mættu í hvern áfanga fyrir sig. Hópi
B var reyndar boðið í alla áfangana. Fengin var tölvuútprentun
fyrir alla sem svöruðu já við sykursýki og einnig þá sem voru með
fastandi blóðsykur (FBS) 6.1 mmól (110 mg/dl) og/eða 10.0
mmól (180 mg/dl) á sykurþolsprófi (50gr. eftir 1.5 klst.). Einnig
var farið yfir gögn hjartaverndar og bætt við þessi gögn ef
einstaklingar höfðu komið fram í öðrum áföngum og svo ef
viðkomandi hafði farið í svokallað endurtekið sykurþolspróf (100
gr. eftir 2 klst.). Því næst voru sett eftirfarandi þrengri skilyrði til
greiningar týpu-II sykursýki: 1) Skilyrði A: FBS >= 6.1 mmól +
endurtekið sykurþol (100 gr. eftir 2 klst.) >= 11.1 mmól (200 mg/
dl). 2) skilyrði B: FBS >= 6.1 mmól + sykurþol (50 gr. eftir 1.5
klst.) >=11.1 mmól. 3) Skilyrði C: Endurtekið sykurþol (100 gr.
eftir2klst.)>= 11.1 mmól. Útfráþessumgögnumvaraldursstaðlað
algengi týpu-II sykursýki reiknað, eftir að hafa hreinsað út insulín
háðatýpu-I einstaklingaúrgögnum fráGöngudeiId sykursjúkraá
LSP.
Niðurstöður: Fyrir aldurshópinn 50-64 ára sem er sambærilegur
milli áfanga I-V, reiknaðist algengi 4.5% fyrir karla (áfangi I,
1967-'68) og 4.04% (áfangi V, 1983-'87). Algengi fyrir karla
virðist hafa lækkað lítilsháttar en mismunur er marktækur (P=
0.05). Algengi fyrir konur reiknaðist 2.25% (áfanga I, 1968-’69)
og 3.02% (áfangi V, 1987-’91). Algengið fyrir konurnar virðist
hafa hækkað hins vegar og er mismunur marktækur (P= 0.05).
Annars komu fram 234 konur (66%) og 290 (63%) karlar með
þekkta sykursýki en 119konur(33%)og 168karlar(37%)greindust
með sykursýki týpu-II skv. áðurgreindum skilyrðum. Meðferðar-
formið skiptist þannig hjá þekktum sykursykisjúklingum: 1)
Insulini voru 7 karlar (2%) og 5 konur (2%). 2) Töflum voru 122
karlar (43%) og 83 konur (35%). 3) Mataræði voru 67 karlar
(23%) og 89 konur (39%). 4) Engin meðferð eða ekki tilgreind
voru 94 karlar (32%) og 57 konur (24%).
Alyktun: Mjögerfitteraðberasaman niðurstöður milli landa
vegna mism. greiningaraðferða, en þessar niðurstöður staðfesta
hvað algengi sykursýki týpu-II er lágt hér á landi og með því
lægsta á Vesturlöndum. Ekki kemur fram mikil breyting á algengi
týpu-U á þessum rúmlegatuttugu árum. Skv. þessum niðurstöðum
er typa-II algengari hjá körlum en konum sem er annað en menn
hafa haldið fram hér hér á landi. Einnig kemur á óvart hve margir
eru einungis á mataræði eða engri meðferð, samtals 55% fyrir
karla og 63% fyrir konur.
ARFGENGI HANDARSLITGIGTAR
Steineerður Anna Gunnarsdóttir'.
Guðrún Aspelund', Helgi Jónsson2,
Alfreð Arnason3, Sigrún Guðnadóttir3.
'LHI, 1Lyflœkningadeild Lsp, 3RHI íónœmisfrœði.
Inngangur: Handarslitgigt er sjúkdómur sem sýnir sig seint,
þannig að einkenni hans finnast yfirleitt ekki hjá fólki sem er yngra
en 45 ára og sjúkdómurinn er algengari í konum en körlum. A
undanförnum árum hafa menn velt fyrir sér hugsanlegum orsökum
handarslitgigtar og hafa erfðir verið taldar skipta máli því oft
finnast margir einstaklingar innan sömu fjölskyldu með þennan
sjúkdóm. Erfðamynstrið bendir til þess að sjúkdómurinn erfist
ríkjandi en full sýnd (penetrance) hans eigi sér ekki stað fyrr en
eftir miðjan aldur.
Efniviður og aðferðir: I framhaldi af rannsókn, sem gerð var
á Hrafnistu í Hafnarfirði I mars s.l., áfaraldsfræði handarslitgigtar,
fundum við og skoðuðum 37 einstaklinga úr 3 tjölskyldum þar
sem saga var um handarslitgigt. Til þess að greina þá sem voru
með handarslitgigt frá þeim sem höfðu hana ekki notuðum við
ACR skilmerkin. Blóðprufur voru teknar úr öllum einstaklingum
og þær sendar í vefjaflokkun. Út frá vefjaflokkum þriggjakynslóða
var síðan hægt að finna út HLA-haplotýpur flestra einstaklinganna.
Niðurstöður: Af þeim 37 einstaklingum sem við skoðuðum
voru 23 með einkenni handarslitgigtar. I fjölskyldu I þar sem við
skoðuðum 22 einstaklinga voru 17 með einkenni handarslitgigtar
ogafþeimvoru 11 (64,7%)meðsömuHLA-haplotýpunaþ.e., A9,
B7, Cw7, DR2, DQl. Enginn af þeim sem voru lausir við
sjúkdóminn var með þessa HLA-haplotýpu. I fjölskyldu II þar
sem við skoðuðum 9 einstaklinga voru 4 með einkenni
handarslitgigtar. 1 fjölskyldu III þar sem við skoðuðum 6
einstaklinga höfðu 2 einkenni handarslitgigtar.
Umræður: Með þessari rannsókn á arfgengi handarslitgigtar
og erfðatengslum (linkage) eða fylgni (association) hennar við
ákveðna vefj aflokka, vonuðumst við til þess að geta aukið ski Ining
á handarslitgigt. Niðurstöðurnar benda til þess að erfðir hafi áhrif
á handarslitgigt en samkvæmt þessum niðurstöðum eru þó ekki
erfðatengsl milli handarslitgigtar og ákveðinnar HLA sameindar
106
LÆKNANEMINN 2 1994 47. árg.