Læknaneminn - 01.10.1994, Qupperneq 84

STUTT AGRIP AF SOGU
LÆKNISFRÆÐINNAR
Gimnlaugur Snædal
Sjúkdómar og slys hafa væntanlega fylgt
mannkyninu frá upphafi. Má því segja að saga
læknisfræðinnar sé jafn gömul mannkyninu. Okkur
er þó tamt að miða gjarnan við sögu Egypta. Frá
þeirratíðerutil minjarsembendatilýmissalækninga.
Auk þess sem til eru rit um lækningar svo sem
Papyrus Ebers frá því um 15. hundruð fyrir kristsburð
1 upphafi trúðu Egyptar eins og annað frumstætt
fólk því, að sjúkdómar stöfuðu af vondum öndurn,
sem tekið hefðu sér biísetu í kroppi manna. Þess
vegna gæti læknismeðferð aðeins dregið úr einkennum
en að lækna hinn sjúka gæti einungis átt sér stað með
því að reka vonda anda út úr líkama sjúklingsins.
Þetta var aðeins hægt með því að særa þá úr
líkamanum. Lagði þá prestur eða einhver annar sem
kunni slíkar særingar hendina á sjúklinginn og skoraði
á andana að yfirgefa lfkamann. Smám saman komst
þó læknisfræðin á það stig að aðeins voru notaðar
særingar við annars ólæknanlega sjúkdóma.
Þaðsemiyfti skoðun Egypta um sjúkdómsorsakir
á hæiTa stig var fyrst og fremst hvað þeir höfðu góða
anatomiska kunnáttu. Hana öðluðust þeir með því að
gera ýmsar tegundir krufninga og sýndu ótrúlega
færni á því sviði. Þannig kemur í ljós að fyrir urn það
bil 35oo árum fyrir kristsburð höfðu þeir aflað sér
vitneskju um blóðrásarkerfið og að hjartað væru dríf-
andi kraftur þess. Þýðingarmest egypskra rita í
læknisfræði er áður nefnt Papyrus Ebers, er kennt var
við þýska Egyptalands-fræðinginn Ebers sem fann
þetta rit 1875. Þar stendur m.a: “Þegar lœknirinn
leggurfingur á einn eða annan hluta líkamans hittir
Höfundur er sérfrœðingur í kvenlœkningum og
prófessor við Háskóla Isiands.
hann allsstaðar á hjartað, því að í öllum limum gefur
það sig til kynna með œðum sínum ”. Þessi kenning að
æðarnar skiptu miklu máli var ntjög ríkjandi í eldri
læknisfræði Egypta. Egyptar höfðu einnig tekið eftir
því að hiti í líkamanum hafði áhrif á hraða púlsins.
Læknisfræðin var sú vísindagrein sem Egyptar
náðu lengst í. Einn elsti sagnaritari Egypta, æðsti
presturinn Maneto, getur þess að sonur annars konungs
af fyrstu keisaraætt, hafi verið læknirog medicinskur
sagnaritari. I papyrusrúllum (pergamentrúlium) frá
seinni tíma koma frarn uppskriftir sem eru frá tímum
fyrstu og annarrar keisaraættar, eða frá tímum
bygginga stóru pýramídanna. Læknislist var sérlega
hátt skrifuð í landi Faraóanna. Má einnig lesa af því
sem Herodot segir frá að það sé fullt af læknum í
Egyptalandi. EnHerodot (484-425 í'.kr.) vargrískur
sagnfræðingur og talinn vera faðir sagnfræðinnar. í
grískum ritum um læknisfræði kemurennfremurfram
margtsameiginlegt meðegypskri oggrískri vitneskju
í læknisfræði. Einnig er þess getið að kunnátta
Hippokratesar sem er talinn faðir læknisfræðinnar
hafi að verulegu leyti komið frá Egyptalandi.
Tessakonungurinn Kiros lét tilkalla lækni frá
Egyptalandilil aðhjálpasjúkri móðursinni,þóttfram
konti að hann hafi einnig haft gríska lækna við hirðina.
Papyrus Ebers ber einnig með sér nákvæmni
egypskra lækna. Þeir rannsökuðu sjúklinginn
vandlega og fylgdu vel eftir gangi sjúkómsins með
varlegri notkun á lyfjum sem þeir töldu að gæti best
hjálpað. I læknabókum þess tíma koma að vísu fram
allskonar bænir og særingar. Þær höfðu þá ekki enn
breyst yfiríhinn óskiljanlegahrærigrautsemeyðilagði
læknisfræði miðaldanna. Flest læknisráð kornu frá
plönturíkinu sem sýnirm.a. hveEgyptarhöfðumikla
76
LÆKNANEMINN 2 1994 47. árg.