Læknaneminn - 01.10.1994, Blaðsíða 59

Myndl. Vefjagerð öndunai~vegar. Til vinstri sést
heilbrigður öndunarvegur en til hœgri sést
öndunarvegur sjúklings sem dó úr astma. Þar sést
eyðing áyfirborðsþekju berkjunnar, kollagenþykknun
undir "basement membrane" og gífurleg íferð
bólgufrumna (aðallega eosínófílar). Bjúg- og
slímmyndun eru einnig áberandi.
histamínprófi, þar sem sjúklingi eru gefin þessi efni í
vaxandi skömmtum. Það magn sem veidur 20% falli
á FEV1 (Forced expiration volume/min.) er kallað
PC20 gildi. Því meiri ertanleiki í öndunarvegi, því
minna magn af metakólín þarf til þess að FEV1 falli.
Langvarandi gjöf innúðastera minnkar ertanleika í
öndunarvegi og þolir sjúklingur þá hærri skammta af
metakólíni. Slíkt endurspeglast meðhærra PC20 gildi,
en breytingar á því er hægt að nota til að meta
árnangur meðferðar (Myndl).
Hið flókna samspil bólgufrumna og boðefna leiðir
af sér hina dæmigerðu meingerð í astma. Yfirborðs-
þekjan tlagnar og kollagen eykst undir basement
membrane. I vefjum umhverfis berkjuna sést
maslfrumu degranulation og aukin íferð eosínofíla,
neutrofíla og lymphocyta.
Síðbúin ofnæmissvörun
"Chronic desquamative eosinophilic
bronchitis"
Sjúklingar sem hafa tilhneigingu til ofnæmis (eru
atopískir) hafa sértækt IgE á yfirborði mastfrumna.
Þegar astmasjúklingur kemst í snertingu við
ofnæmisvaka (t.d. rykmaur, kattarhár eða frjókorn),
ræsir vakinn mastfrumur. Þetta gerist einungis ef
einstaklingurinn hefur sértæk IgE mótefni á yfirborði
mastfrumnanna sem þekkir vakann. Boðefni losna
Mynd 2. Bráð og síðbúin ofnœmissvörun. Bráð
ofnœmissvörun verður nokkrum mínútum eftir að
sjúklingurinn andar ofnœmisvakanum að sér. Síðbúin
ofnæmissvörun verðurhjá um helmingi sjúklinga 4-8
klst. eftir fyrsta kastið og án þess að sjúklingurinn
komist í snertingu við vakann á ný. A myndinni sést
berkjuteppa semfall á FEVl. Sjúklingurfinnurfyrir
andþrengslum, mœði og surgi og getur þetta ástand
varað dögum saman. A þessum tíma verður vart
aukinnar auðreitni í öndunarvegi (airway hyper-
responsiveness) sem hœgt er að mœla með histamín-
eða metakólínprófum (PC20=metakólin sem veldur
20% falli á FEVl). Greiðlega gengur að meðhöndla
fyrri svörunina með berkjuvíkkandi lyfjum. Síðbúin
berkjuþrenging svarar illa meðferð en unnt er að
fyrirbyggja hana með notkun bólgueyðandi lyfja, svo
sem sterum.
einungis ef vakinn nær að brúa tvær IgE sameindir,
líkt og tveir ljósastaurar með snúru sín á milli. IgE
sameindirnar dragast þannig nær hvor annarri, Ca++
flæðir inn í frumuna sem spúir út skaðlegum efnum.
Þessi efni valda á svipstundu þeim einkennum sem
við sjáum við bráða ofnæmissvörun, eins og kláða,
hnerra, nefstíflu, berkjusamdrátt og anaphylaxis.
Boðefni þessi (t.d. histamín) eru geymd í kornum í
frumunum sjálfum (mast frumur og basófílum) og
valda þrengingu á berkjum innan nokkurra mínútna.
þessi áhrif geta horfið innan 30-60 mínútna, annað
hvort af sjálfu sér eða með réttri meðferð, t.d. með
adrenalíni og berkjuvíkkandi lyfjum. Þarna koma
líka ti 1 efni sem mastfrumurnar geta framleitt án tafar:
leukotrín (LTC4) og prostaglandín (PGD2) sem valda
100 til 1000 sinnum kröftugri samdrætti í berkjum en
histamín.
LÆKNANEMINN 2 1994 47. árg.
53