Læknaneminn - 01.04.1996, Blaðsíða 12

Vökvameðferð í útbláæðar
Húð þvegin með
sótthreinsandi
lausn.
Þannig er haldið á
nálinni.
Nálinni stungið í
æðina. Blóð sést
koma í hana.
Leggurinn þræddur
inn yfir stálnálina
sem haldið er kyrri
á meðan, en síðan
dregin út.
Mynd 3.
ÞRÆÐING
ÆÐALEGGJA
(AÐ SETJA NÁL í ÆÐ)
Við uppsetningu æða-
leggjar þarf eins og áður
segir fyrst að athuga til
hvers nota eigi legginn.
Stærð hans er valin sam-
kvæmt því. Einnig er
nauðsynlegt að skýra sjúkl-
ingnum frá því hvað fyrir-
hugað sé að gera og hvers
vegna.
Að sjálfsögðu þarf að fá
leyfí hans eða foreldra
barns til verksins þegar því
verður við komið. Valin er
eins stór bláæð og hægt er
þó þannig að hún sé ekki
yfir liðamótum og helst
ekki nálægt slagæð. Meiri
hreyfing er á þeim leggj-
um sem lagðir eru í bláæð-
ar við liðamót og erfiðara
er að festa þá tryggilega.
Meiri hætta er á bólgu í
æðinni og öðrum fylgi-
kvillum ef hreyfing er á
leggnum heldur en þegar
leggurinn er vel festur og
liggur kyrr í æðinni.
Sömuleiðis ber að sjálf-
sögðu að forðast að stinga
í slagæð þegar ætlunin er
að stinga á bláæð. Auð-
veldast er að stinga í bláæð
þar sem tvær greinar mæt-
ast í eina því að þá færist
æðin síður undan þegar
stungið er. Eins og áður er
sagt ætti aldrei að velja
stærri legg en þörf er á.
Velja skal æð með góðu flæði þannig að góð blönd-
un verði á lyfinu eða lausninni við blóð sjúklings-
ins og þar með síður hætta á bólgu í æðinni. Festa
þarf legginn vel og ekki skal hreyfa við honum að
óþörfu því að þá er meiri hætta á fylgikvillum eins
og bólgu og sýkingum.
Rétt er að merkja legginn til þess að vera viss um
hvernig æð hann liggur í. Slagæðaleggi á alltaf að
merkja til aðgreiningar frá bláæðaleggjum.
Áður en lausn er tengd við æðalegg eða lyf gefið
í hann verður að gæta þess að eltki sé leki eða loft í
kerfinu og lausnin sé hin rétta. Á það ekki síst við
um blóð. Þegar blóð er gefið skal aðgætt sérstaklega
að blóðið sé krossprófað í réttan sjúkling. Loks
verður sá sem aðgerðina framkvæmir að vernda
sjálfan sig fyrir blóði og öðrum líkamsvökvum
sjúklinga og varast að stinga sig sjálfan.
Þegar útbláæðar eru notaðar ætti alltaf að skipta
um æð daglega eða að minnsta kosti annan hvern
dag þannig að aldrei nái að myndast bólga í æðinni.
Hún jafnar sig þá fljótt og þá er hægt að nota hana
aftur. Þannig fæst betri ending á útbláæðum.
Mynd 3 sýnir hvernig nál er sett í æð.
Fyrst er húðin sótthreinsuð, nálinni síðan stung-
ið í æðina og leggurinn þræddur yfir nálina inn í
æðina.
Þegar leggur er tekinn skal gæta þess að halda við
stungustað með sótthreinsaðri grisju og skal haldið
þar til ekki blæðir úr stungunni. Þetta er gert til
þess að forðast að marblettur eða blæðing
(haematom) verði við stungustaðinn en það er
bæði óþægilegt fyrir sjúklinginn og getur auk þess
torveldað áframhaldandi notkun æðarinnar meðan
það ástand varir.
FYLGIKVILLAR ÚTBLÁÆÐALEGGJA
Helstu fylgikvillar við notkun útbláæðaleggja eru
mar eða blæðing undir húð (haematom), sýking og
æðabólga. Meðferð og umönnun útbláæðaleggja
beinist að því að forðast þessa fylgikvilla.
Blæðing verður þegar stungið er í gegnum æðina.
Algengasta orsök þess er skortur á þjálfun. Einnig
LÆKNANEMINN
10
1. tbl. 1996, 49. árg.