Læknaneminn - 01.04.1996, Blaðsíða 54

Þættir úr meingerð iktsýki
um, svo sem myndun á beinúrátum og einkennum
frá öðrum líffærum en liðamótum (3, 18). Má þar
nefna gigtarhnúta, augn- og munnþurrk og æða-
bólgur. Sjúklingar sem hafa hins vegar eingöngu
hækkun á IgM RF virðast yfirleitt fá mildari sjúk-
dóm með minni liðskemmdum en þeir sem jafn-
framt hafa hækkun á IgA RF (18,19). í framsýnni
rannsókn á 33 iktsýkissjúklingum sem IngvarTeits-
son læknir og samstarfsmenn gerðu í Bretlandi
kom í ljós að enginn sjúklingur sem hafði eingöngu
IgM RF fékk beinúrátur en allir sjúldingar með
hækkun á IgA RF fengu úrátur (18). Önnur enn-
þá óbirt bresk-íslensk rannsókn á tæplega 150
sjúklingum sýnir að sjúklingar með hækkun á ein-
ungis IgM RF fá að jafnaði ekki meiri liðskemmd-
ir en RF neikvæðir sjúklingar (mynd2). Hins veg-
ar fá sjúklingar með hækkun á IgA RF með/án IgM
RF að meðaltali tvöfalt meiri liðskemmdir en RF
neikvæðir sjúklingar og þeir sem aðeins hafa IgM
RF (21).
I stuttu máli benda þessar rannsóknaniðurstöður
til þess að mælingar á mismunandi tegundum gigt-
arþátta geti verið gagnlegar við greiningu iktsýki,
þar sem flestir iktsýkissjúklingar hafa hækkun á
tveimur eða þremur tegundum gigtarþátta en
sjúldingar með aðra gigtarsjúkdóma hafa yfirleitt
einungis eina tegund hækkaða. Auk þess virðast
sjúklingar með hækltun á IgA RF eiga mun verri
horfur en aðrir iktsýkissjúklingar sérstaklega hvað
varðar beinúrátur en einnig einkenni utan liða.
EITILFRUMUR, BOÐEFNI
0G IKTSÝKI
T-eitilfrumum má skipta í tvo meginflokka eftir
því hvaða yfirborðssameindir þær bera. Annars
vegar CD4+ (hjálparfrumur) og hins vegar CD8+
(bæli-/drápsfrumur). Þessa hópa má svo nánar
sundurgreina eftir því hvaða boðefni (cytokines)
frumurnar framleiða. T-hjálparfrumur sem aðal-
lega framleiða interleukin-2 (IL-2) og interferon-y
(IFN-y) eru nefndarThl frumur en þær sem fram-
leiða IL-4, IL-5, IL-6, IL-10 og IL-12 nefnastTh2.
Almennt má segja að Thl frumur örvi frumubund-
in ónæmissvör en Th2 stuðli að mótefnamyndun
og vessabundnum svörum.
CD8+ T-bæli-/drápsfrumur má einnig flokka eft-
ir boðefnamyndun og lýst hefur verið áhugaverð-
um undirhópi CD8+ frumna sem framleiða IL-4,
IL-5 og IL-10 (22). Frumur sem bera yfirborðs-
sameindina CD45RA eru nefndar „meyfrumur“.
Þær eru óþroskaðar og hafa ekki orðið fyrir
antigenáreiti. Frumur sem bera yfirborðssameind-
ina CD45RO hafa hins vegar orðið fyrir antigen-
áreiti og nefnast „minnisfrumur“. Þessir tveir
frumuhópar eru á ýmsan hátt ólíkir og framleiða
mismunandi boðefni. CD45RA+ frumur komast
eklci út úr blóðrás nema í eitlavef og mynda aðal-
lega IL-2 en CD45RO+ frumur geta ferðast um
flesta vefi líkamans og mynda fremur IL-4, IFN-y
og tumor necrosis factor-a (TNF-a), eftir því
hvort þær þroskast yfir í Thl eða Th2 svipgerð.
Allmargar rannsóknir hafa sýnt að iktsýkissjúkl-
ingar hafa minna af CD45RA+ meyfrumum og
hlutfallslega meira af CD45RO+ minnisfrumum í
blóði en heilbrigðir (23). Einnig hefur verið sýnt
fram á hælckað CD4+/CD8+ hlutfall í blóði, hlut-
fallslega fjölgun CD4+ frumna og/eða fækkun á
CD8+ frumum (24, 25). Þessar frumur eru oft
ræstar, þær eru með aukna tjáningu á HLA-DR
sameindum og IL-2 viðtakanum (IL-2R) á yfir-
borði sínu. í bólgnum liðhimnum iktsýkissjúkl-
inga og í liðvökva má greina svipaðar breytingar á
eitilfrumusamsetningu og lýst hefur verið í blóði.
Þannig er aukin íferð ræstra CD45RO+ T-minnis-
frumna í bólgnum liðum (24, 25). í nýlegri rann-
sókn á íslenskum iktsýkissjúklingum fundum við
að sjúklingar með svæsinn liðsjúkdóm og/eða
hækkun á IgA RF höfðu hlutfallslega færri CD8+
CD45RO+ T-minnisfrumur og fleiri CD4+
CD45RO+ frumur í blóði en heilbrigðir einstakl-
ingar eða IgA RF neikvæðir sjúklingar (26). Við
teljum að þetta endurspegli að CD8+ CD45RO+
T-minnisfrumur fari úr blóði inn í bólgna liði í
meira mæli en CD4+ CD45RO+ T-minnisfrumur.
Eins og fyrr er getið tengist hækkun á IgA RF
LÆKNANEMINN
48
1. tbl. 1996, 49. árg.