Læknaneminn - 01.04.1996, Blaðsíða 53

Þættir úr meingerð iktsýki
unnið að rannsóknum á nokkrum þáttum sem
snerta meinferli iktsýki. Rannsóknunum má laus-
lega skipta í þrjá hluta: 1) Athuganir á þýðingu
mismunandi tegunda gigtarþátta (rheumatoid fact-
or, RF) í iktsýkissjúklingum. Mældir hafa verið
IgM, IgG og IgA RF auk undirflolckanna IgAl og
IgA2 RF. Markmið rannsóknanna hefur verið að
bæta greiningu og mat á horfum sjúklinga með ikt-
sýki. 2) Athugun á samspili mismunandi gerða
eitilfrumna og mismunandi tegunda gigtarþátta,
sjúkdómseinkenni og sjúkdómsvirkni. Markmiðið
er að auka skilning á því hvaða þættir í starfsemi
ónæmiskerfisins hafa farið úr skorðum. 3) Saman-
burður á gigtarþáttum í iktsýkisjúklingum og heil-
brigðu fólki með hækkaða gigtarþætti. Hvað veld-
ur því að sumir einstaklingar sem hafa hækkun á
gigtarþáttum fá iktsýki en aðrir kenna sér einskis
meins ? Hér á eftir verður stuttlega gerð grein fyr-
ir þessum rannsóknum og helstu niðurstöðum
þeirra.
GIGTARÞÆTTIR
OG IKTSÝKI
Gigtarþættir eru mótefni sem beinast gegn Fc-
hluta IgG sameinda (6). Hækkun á gigtarþáttum
er nátengd iktsýki eins og nafnið gefur til kynna og
langflestir iktsýkissjúklingar mælast hældcaðir ein-
hvern tíma á sjúkdómsferlinum. Til marks um
þetta má geta þess að hæklcun gigtarþátta hefur ver-
ið eitt af greiningarskilmerkjum bandarísku gigtar-
læknasamtakanna í hart nær fjörtíu ár (7, 8). Þótt
gigtarþættir séu nátengdir iktsýlci geta þeir einnig
fundist í sjúklingum með ýmsa aðra gigtarsjúlc-
dóma, þrálátar sýlcingar, krabbamein og í litlum
hluta fólks sem virðist að öllu öðru leyti vera heil-
brigt (6, 9, 10). Reyndar hafa faraldursfræðilegar
rannsóknir sýnt að minnihluti þeirra sem hafa
hækkaða gigtarþætti eru með ilctsýki og þótt hækk-
un þessara þátta verði í flestum iktsýkissjúklingum
er myndun þeirra elclci forsenda þess að menn geti
fengið liðbólgur eða ilctsýki (9, 10, 11). Þannig
geta til dæmis sjúlclingar með mótefnaskort
(hypogammaglobulinemia/agammaglobulinemia)
fengið þrálátan liðbólgusjúkdóm sem er sláandi lík-
ur iktsýki (12, 13) og nokkur hluti iktsýkissjúlcl-
inga mælist aldrei með hæklcaða gigtarþætti (2, 3,
9). Þeir sjúklingar virðast hafa vægari sjúkdóm en
þeir sem mælast með hækkaða gigtarþætti (14, 15).
Til slcamms tíma hafa gigtarþættir verið mældir
með kekkjunarprófum (t.d. Rose-Waaler, RAPA,
Rheumaton og latex) sem greina aðallega IgM RF
en síður aðrar tegundir (16, 17). I seinni tíð hefur
athyglin í vaxandi mæli beinst að hlutdeild annarra
tegunda gigtarþátta í meinferli ilctsýki, einkum IgA
RF og IgG RF (18, 19). Hjá langflestum sjúkling-
um með iktsýki verður hældcun á tveimur eða
þremur tegundum gigtarþátta, yfirleitt bæði IgM
RF og IgA RF með eða án IgG RF (9, 19). Hjá
sjúlclingum með aðra gigtarsjúkdóma verður
langoftast hækkun á einungis einni RF tegund og
þá oft IgM RF (20). Þannig geta mælingar á mis-
munandi gerðum gigtarþátta gefið gagnlegar upp-
lýsingar um líklega sjúlcdómsgreiningu gigtarsjúkl-
inga, einlcum snemma á sjúkdómsferlinum (19,
20).
Rannsóknir oklcar hafa sýnt að hækkun á IgA RF
snemma í ilctsýki tengist slæmum sjúlcdómshorf-
Mynd 2. Gigtarþættir og liðskemmdir. Mynd-
in sýnir fyrst og fremst horfur sjúklinga í hópum
C og D í mynd 1. RF-neikvæðir sjúklingar og
sjúklingar með hækkun á eingöngu IgM RF hafa
tilhneigingu til að fá verulega minni liðslcemmd-
ir en þeir sem hafa hækkun á IgA RF með/án
IgM RF. Larsensstuðull er mælikvarði á stærð og
fjölda beinúráta.
LÆKNANEMINN
47
1. tbl. 1996, 49. árg.