Læknaneminn - 01.04.1996, Blaðsíða 23

Stofnfrumur úr naflastrengsblóði. Til hvers?
aðloðunarsameind (adhesion molecule) þótt ekld
hafi enn tekist að færa sönnur á það. Þessa tilgátu
hafa menn sett fram eftir rannsóknir á innanþekju-
bláæðum (high endothelial venules). Þar finnst
sykrað form af CD34 sem er bindill (ligand) fyrir
L-selectín á hvítfrumum og á þátt í fari (migration)
eitilifrumna gegnum eitla (8). Einnig er vitað að
gen CD34 sameindarinnar er á litningi lq22 sem er
í grennd við gen ýmissa annarra aðloðunarsameinda
(9). Uppgötvun þessarar yfirborðssameindar hefur
gert vísindamönnum kleift að einangra og skilgreina
frumur með stofnfrumueiginleika (10,11)12).
Smám saman hefur hulunni því verið létt af frum-
um með þessa eiginleika þó að hin eiginlega stofn-
fruma hafi enn ekki fundist.
Eftir að stofnfrumurnar hafa sérhæfst í ákveðna
átt minnkar tjáning CD34 en tjáning yfirborðs-
sameinda einkennandi fyrir fullþroska frumugerð-
ir, (CD19 fyrir B-frumur, CD14 fyrir átfrumur,
CD3 fyrir T-frumur o.s.frv.), verður ráðandi. Yfir-
leitt eru frumurnar tvíjákvæðar (t.d. CD34+
CD19+) á einhverju skeiði þroskans. (13).
Stofnfrumur úr beinmerg sem dælt hefur verið í
sjúkling leita inn í beinmergsholin, líklega með að-
stoð ýmissa aðloðunarsameinda, þar sem umhverf-
ið er lífvænlegast fyrir þær (14,15,16). Þar byrja
þær að skipta sér og mynda forvera þeirra frumna
sem finnast í blóði.
BMF er yfirleitt skipt í þrjá flokka (17):
1) BMF milli vefjaflolcka samhæfðra systkina eða
óskyldra einstaklinga (allogeneic MHC identical
transplantation; ósamgena ígræðsla).
2) Beinmergsgjöf úr ættingja eða óskyldum ein-
staklingi með ólíka vefjaflokkun (allogeneic
MHC mismatched transplantation).
3) Gjöf eigin beinmergsfrumna eða hvítfrumna
sem eru einangraðar úr blóðrás (autologous
transplantation).
Fyrstu sex vikur fósturskeiðsins á blóðmyndun
sér stað í nestispoka (yolk sac). Frá 6. viku og fram
á 6.-7. mánuð færist hún yfir í lifur og milta en eft-
ir fæðingu á blóðmyndun sér fyrst og fremst stað í
beinmerg. Stofnfrumur fmnast því aðallega í þess-
um líffærum í fósturþroskanum. Hins vegar er vel
þekkt að forverafrumur eru á ferð um blóðrásina
meira eða minna á öllum skeiðum þroskans (18). 1
því tilliti hefur naflastrengs- og fylgjublóð sérstaka
þýðingu vegna þess að í því eru frumur með stofn-
frumueiginleika sem geta nýst við ígræðslur, jafnvel
í staðinn fyrir beinmerg. I naflastrengsblóði (NSB)
er töluvert magn stofnfrumna (19). Hlutfall
CD34+ frumna af einkjarna hvítfrumum í NSB er
u.þ.b. 1% samanborið við 1-3% í beinmerg og
0,1% í blóði fullorðinna (13,20).
NAFLASTRENGSBLÓÐ
Eftir að sýnt var fram á að hægt væri að senda
stofnfrumur úr NSB við stofuhita miili rannsókn-
araðila og frysta þær og þíða án þess að tapa um-
talsverðum fjölda frumna kom fram sú hugmynd
að hægt væri að nota NSB sem uppsprettu stofn-
frumna til ígræðslu (21). Menn hafa litið hýru auga
til NSB sem staðgengils beinmergs við ígræðslur
milli óskyldra. Ymislegt bendir til þess að nafla-
strengsfrumur hafi ekki sömu ónæmisvirkni og
frumur í beinmerg eða blóðrás fullorðinna einstakl-
inga. MHC misræmi í 1-2 genasætum skiptir þess
vegna minna máli (22).
Fyrstu ígræðslurnar með NSB sem heppnuðust
voru framkvæmdar milli systkina við Fanconi's
blóðleysi (23) og hvítblæði (24). Enginn munur
var á MHC flokkun gjafa og þega. Síðan þessar að-
gerðir voru framkvæmdar hafa fleiri en 70 ígræðsl-
ur stofnfrumna úr NSB verið gerðar. Aðallega hef-
ur verið um að ræða ígræðslur beint milli systkina
en einnig ósamgena ígræðslur stofnfrumna sem
hafa verið frystar og geymdar í NSB banka (25,26).
NSB hefur verið notað til meðferðar við ýmsum
góðkynja (t.d. Fanconi's anemia, aplastic anemia,
8-thalassemia) og illkynja (t.d. Acute Lymphocytic
Leukemia, Acute Myelocytic Leukemia, Chronic
Myelocytic Leukemia) sjúkdómum (25,26).
LÆKNANEMINN
17
1. tbl. 1996, 49. árg.