Læknaneminn - 01.04.1996, Blaðsíða 97

Áhrif reykinga á frjósemi, meðgöngu og fóstur
reykingum. Upplýsingar um skaðsemi reykinga á
formi bældinga og veggspjalda virðast eldd draga úr
reykingum (90) en upplýsingar gefnar hverri konu
persónulega af þjálfuðum starfskrafti er vænlegri
aðferð ef áætlun um framkvæmd reykbindindis
fylgir. Rannsókn í Osló sýndi að ef upplýsingar um
skaðsemi reykinga voru veittar við 18 vikna óm-
skoðun og konunum var afhent tíu daga áætlun til
að hætta að reykja með viðbótarviðtali við ómskoð-
un í 32. viku, þá hættu 20% og 65% drógu úr
reykingum samanborið við 4% og 38% í saman-
burðarhóp (91). I mæðraeftirliti í Gautaborg var
konum boðin sjálfhjálparáætlun til reykbindindis
sem var sérhönnuð fyrir þungaðar konur; 10% af
þeim sem tóku þátt í rannsókninni hættu að reyk-
ja miðað við 5% af samanburðarhópnum. Reyk-
bindindið var staðfest með þíócýaníð mælingum
(92). I Osló fékk einn hópur kvenna sjálfhjálpar-
áætlun og tók þátt í hópmeðferð, annar fékk viðtal
við lækni, sá þriðji bækling um skaðsemi reykinga
og fjórði hópurinn fékk ekkert. I fyrsta hópnum
hættu 38% en árangurinn var mun verri í hinum
hópunum (92). Kótínínmælingar hafa reynst áreið-
anlegar til að meta magn reykinga (93) og hafa ver-
ið notaðar með sjálfhjálparáætlunum (94). Konun-
um er þannig veitt aðhald í reykbindindinu. Til er
námsefni fyrir lækna sem kennir þeim aðferðir til
að stuðla að reykbindindi (95).
Nauðsynlegt er að auka reykingavarnir og stuðla
að reykbindindi hjá þunguðum konum. A Islandi
er gott mæðraeftirlit sem nær til allra kvenna og
hægt væri með litlum tilkostnaði að setja inn í það
áætlun um reykbindindi sem síðan yrði fylgt eftir á
skipulegan hátt í hverri skoðun. Starfsfólk sem sér
um mæðraeftirlit ætti að geta sótt námskeið þar
sem kenndar eru aðferðir til reykbindindis. Við
ómskoðun gefst tækifæri til að ræða við konuna og
oftast maka hennar um leið og fóstrið verður vænt-
anlegum foreldrum sýnilegt. I tengslum við for-
eldrafræðslu mætti einnig bjóða hópmeðferð með
eða án leiðbeinenda.
Notkun nikótínlyfja á meðgöngu hefur verið tal-
in nokkurn veginn hættulaus, þó að eldd séu allir
sem mæla með notkun nikótínlyfja, t.d. nikótín-
plásturs, í meðgöngu (96,97). Almennt gefa
nikótínlyf lægri blóðþéttni nikótíns en sígarettur
og þeim sem nota þau gengur betur að hætta að
reykja og eru reyldausir lengur (97,98). Einkum á
þetta við um þær sem reykja mest og treysta sér
ekld til að hætta af sjálfsdáðum. Þar er ábendingin
fyrir notkun lyfjanna sterkust. Hinsvegar verður
magn nikótíns í fósturblóði töluvert hátt, einkum
með langvirkum plástri, sem gefur frá sér nikótín
að nóttu til þegar venjulegar reykingar eru ekki við-
hafðar. Fóstrinu er samt minni hætta búin en ef
móðirin reykir, enda losna móðir og fóstur við
önnur skaðleg efni úr sígarettureyknum. Skynsam-
legt er fyrir þær sem ekki geta hætt með venjuleg-
um aðferðum að nota nikótínlyf (99) en meta þarf
aðstæður konunnar hverju sinni.
L0KA0RÐ
Reykingar eru alvarleg umhverfismengun sem
skaðar æxlun manna. Þeim fylgir aukning á ófrjó-
semi, fósturlátum, utanlegsþyldctum og tilvikum
þar sem börn annaðhvort lifa elcki eða ná eldd þeim
vexti í móðurkviði sem þeim var ætlaður. Fyrirfram
vill enginn taka slílca áhættu en alltof oft hefur ungt
fólk ánetjast níkótíni þegar kemur að barneigna-
tíma. Reykingavarnir þurfa að hafa forgang í
mæðravernd. í mæðravernd gefst einstakt tækifæri
til að ná til ungs fólks á besta aldri og það tækifæri
þurfa heilbrigðisstarfsmenn að nota til jákvæðrar
heilsueflingar (78). Aðgerðir til að fá konur til að
draga úr eða hætta reykingum á meðgöngu verða
að vera vel skipulagðar og settar í samhengi við aðra
þætti mæðraverndar ef þær eiga að bera árangur.
Leggja þarf áherslu á að mikilvæg líffæri fósturs
verða fyrir skaða sem hefur áhrif á síðari þroska
barnsins og að meiri erfiðleikar munu fylgja í um-
önnun barnsins eftir fæðinguna. Slíkt vegur þungt
hjá verðandi foreldrum. í almennum áróðri gegn
reykingum ungs fólks þarf ef til vill í mun meiri
mæli að höfða til lítt geðslegra fylgifiska reykinga,
s.s. verra útlits og ólyktar af viðkomandi, vegna
LÆKNANEMINN
87
1. tbl. 1996, 49. árg.