Læknaneminn - 01.04.1996, Side 92

Áhrif reykinga á frjósemi, meðgöngu og fóstur
brigðisstarfsfólk getur nýtt sér til að stuðla að
minni reykingum þungaðra kvenna.
FRJÓSEMI OG HORMÓNABREYTINGAR
Ahrif á fijésemi oggetnað
Fjöldi rannsókna hefur sýnt að reykingar draga
úr frjósemi (1). Frjósemi karla og kvenna er háð
aldri, ýmsum sjúkdómum og eðlilegri starfsemi
kynkirtla. Þegar tekið hefur verið tillit til slílcra at-
riða er tíðni ófrjósemi, utanlegsþykkta og fósturláta
engu að síður marktækt hærri hjá konum sem
reykja (1).
Ein stærsta athugun sem gerð hefur verið á sam-
bandi frjósemi og reykinga var gerð í tengslum við
faraldsfræðilega rannsókn á áhrifum reykinga á
kynhormónajafnvægi rúmlega 50000 bandarískra
kvenna (4). I þessum hópi var ófrjósemi 35% al-
gengari hjá konum sem reyktu og hélst í hendur við
hversu mikið var reykt. Sams konar niðurstöður
fengust í athugun á 17032 breskum konum þar
sem sýnt var fram á magnáhrif reykinga á þann
tíma sem það tók konur að verða þungaðar. Allt að
helmingsmunur var á þeim sem reyktu ekki og
þeim sem reyktu >20 sígarettur á dag. Konur sem
hættu að reykja voru jafn frjósamar og hinar sem
aldrei höfðu reykt (5). I annarri athugun voru 4924
danskar þungaðar konur beðnar um upplýsingar
um reykingar og þann tíma sem það hafði tekið
þær að verða þungaðar (6). Það tók konur sem
reyktu 27% lengri tíma að meðaltali að verða
þungaðar en hinar. Utanlegsþykktir, fósturlát og
fóstureyðingar voru áhættuþættir í athugun á 84
ófrjóum konum, sem bornar voru saman við 168
konur sem höfðu fætt, en reykingar stóðu upp úr
með þrefalda hlutfallslega áhættu (RR = relative
risk 3,0; CI 95% 1,3 - 6,8 (öryggisbil fyrir 95%
athugana)) (7).
Rannsóknir á reykingum og frjósemi karla eru
færri og niðurstöður óvissar (1,8). Meðal 2198
þungaðra kvenna varð ekki aðgreint hvort lengri
tími fram að getnaði hjá þeim sem reyktu var vegna
áhrifa óbeinna reykinga á móður eða vegna minni
frjósemi barnsföðurins (9). Getuleysi er algeng af-
leiðing æðakölkunar sem eykst við reykingar en er
einnig háð magni testósteróns sem lækkar í blóði
karla sem reykja (1).
Hormónabúskapur
Reykingar hafa áhrif á hormónajafnvægi karla og
kvenna (1). Hjá konum lækkar LH í sermi en vasó-
pressín, prólaktín, katekólamín, andrógen og
kortísól hækka. Auk þess eykst 2-hýdroxýltenging
í lifrinni sem veldur lækkun á estrógeni og hækleun
á andróstendíóni í sermi (Tafla 1). Afleiðingarnar
geta verið óreglulegar blæðingar, tíðateppa og
hárofvöxtur. Við 30-40 ára aldur voru 15% kvenna
sem reyktu >20 sígarettur á dag með einkenni um
hárofvöxt, miðað við 10% meðal þeirra sem ekki
reyktu (4). Einnig koma tíðahvörf að jafnaði fyrr
hjá konum sem reykja vegna truflana á hormóna-
búskap (1,4). Truflanir á hormónaframleiðslu
vegna reykinga valda einnig hraðari beingisnun og
aukningu hjarta- og æðasjúkdóma. Tíðni þessara
sjúkdóma eykst eftir tíðahvörf þegar verndandi
áhrif estrógena dvína. Þegar reykingar bætast við
lækka estrógenin fyrr og meira.
Reykingar virðast trufla starfsemi skjaldkirtils.
Þíócýaníð hamlar upptöku joðs í skjaldkirtlinum
Tafla 1.
Konur Karlar
LH i
FSH
Estrógen i
Andrógen
Testósterón i
Prólaktín i
Vasópressín i i
Katekólamín 4
Kortísól
LÆKNANEMINN
82
1. tbl. 1996, 49. árg.