Úrval - 01.09.1973, Page 83

Úrval - 01.09.1973, Page 83
SKIP UMSKRIFAR SÖGU JARÐAR 81 og bergtegundir sem næðust upp úr borholunum og komast að ákveð- inni niðurstöðu varðandi breyting- ar á hafsbotni og meginlöndum: Er hafsbotninn að klofna? Eru megin- löndin að færast til? Rannsóknarferð þessi, sem hófst án þess að margir veittu henni at- hygli, er nú álitin einhver bezt heppnaði vísindaleiðangur sögunn- ar. Hinn vísindalegi ávinningur sem af leiðangrinum varð, mun hafa áhrif á vísindalegan og menningar- legan skilning næstu kynslóða. Nú þarf ekki lengur að efast um að jarðskorpan er samansett af grjót- eða klettalögum sem liggja eins og mörg belti um heitan, fljót- andi massan, sem fyllir miðpunkt jarðar. Nú þarf heldur ekki að ef- ast um að þessi skorpa eða kletta- belti myndast á einum stað þar sem hraun vellur upp um sprungur í miðjum hafdjúpum og þau eyðast annars staðar þar sem þau brotna niður í djúpar sprungur eða gjár undir meginlöndunum. Og á frem- ur hrikalegum andartökum þegar klettalögin aðskiljast og springa, verða til eldgýgir og fjöll og eyjar myndast. Ofanskráðri niðurstöðu bjuggust vísindamenn raunar við. En enginn mun hafa haft svo frjótt ímyndun- arafl til að sjá fyrir ýmsar niður- stöður sem rannsóknir Glomar Challenger vörpuðu ljósi á. Þótt vísindamenn kappræði enn um ýms smáatriði, þá hafa þeir þó komizt að eftirfarandi: • Hreyfingar jarðskorpunnar eru miklum mun flóknari en áður var trúað. Þær hafa stanzað með öllu, byrjað aftur, hert á sér, hægt á sér, jafnvel breytt stefnu, breytt lögum bæði úthafa og meginlanda með brambolti sínu. Margt bendir t. d. til þess að Iberiuskaginn hafi sprungið út frá Norður-Ameríku á undan meginlandi Evrópu og hafi síðan lent saman við Evrópu og Pyreneafjöll. • Yfirborð jarðar hreyfist upp og niður næstum því jafnhratt og jörðin sjálf hreyfist áfram. Lands- svæði sem áður tilheyrði megin- landi, svæði á stærð við Bretland, þar sem áður þrifust fornaldareðlur, spendýr og fuglar, hefur sokkið í sjó, heila mílu niður í Atlantshafið milli frlands og íslands. Ýms önn- ur lítil „meginlönd" hafa sokkið í Suður-Atlantshaf, Kyrrahaf, Ind- landshaf og hafið kringum Nýja- Sjáland. • f um það bil eina og hálfa milljón ára, var Miðjarðarhafið dauða dalur, eins konar heitt, líf- laust og vatnslaust gímald sem lá tvær mílur undir sjávarborði. Þetta mikla kar fylltist aftur af sjó fyrir um-það bil 5,5 milljónum ára þegar sprunga kom í vesturenda þess og sjór úr djúpum Atlantshafsins rudd- ist inn. • Vegna hreyfinga hafsbotnsins, hafa þeir hafsbotnar sem fyrrum ólu af sér byrjun lífs á jörðinni, löngu horfið. Og samanborið við hin ráðsettu gömlu meginlönd, sem óhætt mun að fullyrða að séu 3500 milljón ára gömul, þá eru hafs- botnar nútímans landfræðileg smá- börn, enginn eldri en 180 milljón ára. • Margfalt meiri málm-auðæfi
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Úrval

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Úrval
https://timarit.is/publication/1841

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.