Úrval - 01.02.1975, Side 6

4
ÚRVAL
sektarsamningar til greina, því um
málið var fjallað samkvæmt nýju
skipulagi frá skrifstofu héraðssak-
sóknarans, sem reynir að halda
sektarsamningum í algjöru lág-
marki.
Harl Haas, héraðssaksóknari í
Multnomahsýslu í Oregon — sem
nær yfir Portland og umhverfi
hennar — hafði orðið sívaxandi
áhyggjur af hættum samfara sekt-
arsamningum — ekki síst þeim,
sem höfðu það í för með sér, að
sakborningurinn komst aftur á
götuna, þegar hann að réttu lagi
átti að vera á bak við lás og slá.
Fjöldi starfsbræðra Haas, víða um
landið, voru sömu skoðunar. Árið
1973 bar hin virðulega þjóðlega
ráðgjafarnefnd um stöðu og mark-
mið glæparéttar, meira að segja
fram tillögu um, að sektarsamn-
ingar skyldu vera með öllu úti-
lokaðir frá árinu 1978. Fáir sak-
sóknarar og verjendur vildu ganga
svo langt, en margir eru sammála
um, að núverandi kerfi þjóni ekki
alltaf réttlætinu og þarfnist gagn-
gerðrar endurskoðunar.
GÍFURLEGUR FJÖLDI MÁLA.
Sektarsamningar geta tekið á sig
ýmsar myndir: Vægari kærur (svo
sem mildun frá glæp í lagabrot),
niðurfelling á sakargiftum, eða
samkomulag um dómsniðurstöðu
við dómarann. Þótt enginn viti til
fulls, hve víðtækir sektarsamning-
arnir eru, má gera sér hugmynd
um það, með því að líta á skrár
yfir dómsmál í öllum hinum stærri
borgum, þar sem sakborningurinn
hefur játað. í skýrslum þjóðiegu
nefndarinnar segir: „Fyrir mörg-
um dómstólum eru meira en 90%
sakfellingar byggðar á játningu
sakborningsins.“ Öllum yfirvöldum
kemur saman um að mikill fjöldi
af játningum (þó alls ekki allar),
séu árangur af samningum milli
verjanda og sækjanda.
HVERS VEGNA SEKTARSAMN-
INGAR? Undirstaðan er að hvetja
bæði sækjendur og dómara til að
afgreiða sem mest af málum. Af-
leiðing af miskunnarlausri aukn-
ingu glæpa og afbrota síðustu tvo
áratugi er sú, að héraðsdómstólar
og embætti saksóknara eru að
kafna undan álaginu. Það var ein-
föld staðreynd, að einhvern veginn
varð að fækka málunum. Og vegna
þess að dómskerfið kæmist ekki
langt, ef meiri hlutinn krefðist hins
stjórnarskrárlega réttar síns, að
mál þeirra væri prófað, var það
álitin fljótasta og auðveldasta leið-
in út úr ógöngunum að fækka þess-
um málum og flýta fyrir þeim með
því að taka upp sektarsamninga.
SLÆMIR SAMNINGAR? En með
þvílíkri skyndiafgreiðslu mála er
líklegt, að saksóknarar endi með
því að „láta réttarsalinn lönd og
leið“. Eitt dæmi: Aðstoðarsaksókn-
arinn í New York mildaði ákæru
fyrir vopnað rán í minniháttar
lagabrot, þrátt fyrir þá staðreynd,
að sakborningurinn hafði beint
hnífi að fórnarlambinu. Einhvern
veginn hafði verjanda hins ákærða
heppnast að sannfæra aðstoðarsak-
sóknarann um, að þetta væri smá-
mál, vegna þess að upphæðin, sem
rænt var, „var innan við hundrað
dollara". „líg trylltist, þegar ég
frétti um þetta,“ sagði héraðssak-