Mímir - 01.06.1996, Blaðsíða 52

á öndverðri 10. öld, mun hafa verið það skáld sem
kom sínum einkamálum mest inn í kveðskap.
Hinn dróttkvæði kveðskapur inniheldur allajafna
lítt persónuleg kvæði enda öll áhersla lögð á um-
búðir fremur en innihald. Egill kemst sem sagt
nær því að gera skáldskap sinn tilfinningaþrung-
inn en öll þau skáld sem skáldskapur af þessu tagi
er varðveittur eftir. Það kemur sérstaklega fram í
Sonatorreki Egils.
Af fleiri íslenskum skáldum má nefna Kormák
Ögmundarson sem orti um Sigurð Hlaðajarl en
þekktasti kveðskapur hans eru stemningsvísur,
ortar á ferðalagi, um unnustuna sem hann fékk
aldrei að giftast; Úlfur Uggason orti hina frægu
Húsdrápu um myndir á veggteppi í höll Ólafs páa í
Hjarðarholti; Einar skálaglamm var við hirð Há-
konar jarls Sigurðssonar og orti um hann drápuna
Velleklu; Eilífur Guðrúnarson orti Þórsdrápu;
Sighvatur Þórðarson kvað Bersöglivísur og
Þjóðólfur Arnórsson Sexstefju, svo eitthvað sé
nefnt en síðar athugum við nánar einstök kvæði og
viðfangsefni þeirra. Eins og áður var komið inn á
hlutu þessir menn, og fleiri, mikla frægð erlendis
fyrir verk sín. í um tvær aldir er dróttkvæður
kveðskapur viðhafður við hirðir norrænna kon-
unga en þá fara vinsældir stílsins að dala, og á „12.
og 13. öld eru dróttkvæðin að verða lærdómslist og
fornfræði1'.3 Bræðurnir Ólafur hvítaskáld og
Sturla Þórðarsynir eru síðustu hirðskáldin sem
nafngreind eru og eitthvað hefur varðveist eftir.
Báðir ortu um Hákon gamla en jafnframt mun
Sturla hafa ort um Magnús son Hákonar lagabæt-
is.
Astæður fyrir hnignun dróttkvæðs kveðskapar
virðast ekki vera mjög ljósar og nokkrar getgátur
til, og þá kannski sú þægilegasta að hann hafi
einfaldlega dottið úr tísku eins og hin ýmsu skáld-
skaparform hafa svo sem gert í gegnum tíðina.
Vésteinn Ólason hefur komið inn á þetta í skrifum
sínum um hirðkveðskap:
Hirðkvæði hafa löngum verið talin merkileg
heimild um sögulega viðburði og eru það vitaskuld
svo langt sem þau ná. Jafnframt eru þau til vitnis
um ákveðið hugarfar og um þá hugmyndafræði
eða lífsviðhorf sem mótaðist með fylgdarmönnum
höfðingja á víkingaöld og æsti menn til dýrkunar á
afrekum í hernaði og óttaleysi við dauðann. Eins
og við er að búast hefur hernaðarandi þessi veikl-
ast nokkuð á friðartímum og eftir því sem kristni
skaut dýpri rótum, enda má búast við að minni
þörf hafi verið fyrir hirðkvæði til áróðurs eftir að
konungsvald efldist og Noregskonungur festist í
sessi á 13. öld. Kvæðin sem Sturla skreytir Hákon-
ar sögu með eru sett þar til skrauts og af íhaldsemi
en eru vitaskuld ekki heimildir eins og vísurnar
sem Snorri föðurbróðir hans tók upp í Heims-
kringlu.4
í bók sinni Old Norse Court Poetry skiptir
Roberta Frank umfjöllun sinni um efni og ein-
kenni dróttkvæða niður í kafla eftir yrkisefnun-
um: um skáldskapinn sjálfan; goðsöguleg efni; lof
og níð; stríðskveðskapur; ferðakveðskapur og ást-
arkveðskapur, ef hægt er að tala um slíkt innan
greinarinnar (sbr. Frank 1978). Þessi skipting veit-
ir nokkuð góða mynd af þeim yrkisefnum sem
tíðkuðust meðal íslenskra hirðskálda en þó er eins
og hinum fyrstu tveimur slái oft saman með öðr-
um. Það var nefnilega algengt hjá skáldunum að
vitna í t.d. goðafræðileg efni hvað sem þeir voru
að yrkja um upphaflega. Það virðist einnig sem að
ekki væri ort um skáldskapinn sjálfan án þess að
goðafræðin kæmi þar einnig við sögu, sbr. skálda-
mjöðinn og tengslin við Óðin svo eitthvað sé
nefnt. Þegar skáldin ortu til konunga sinna eða
um skildi eða önnur listaverk innihalda kvæðin
oftast einhverja goðsögulega skírskotun; þar sem
listaverkin voru t.d. yfirleitt unnin út frá goða-
fræðinni. Þannig verða, í fyrsta kaflanum hér á
eftir, undir einn hatt sett þau tvö efni sem fyrst eru
upptalin hér að ofan eða öllu heldur þau tekin til
hliðsjónar í umfjöllun um hin eiginlegu hirðkvæði
sem ort voru sérstaklega um konung eða tengdust
honum á einhvern áþreifanlegan hátt. Þar sem
goðafræðin á auðvelda leið inn í hvaða viðfangs-
efni sem er hjá hinum ágætu skáldum sem hér eru
til umræðu mun hún jafnan vera viðloðandi um-
ræðuna en hún svo tekin sérstaklega fyrir undir
50