Læknaneminn - 01.04.2018, Blaðsíða 31

R
itr
ýn
t e
fn
i
31
af estrógen­seytandi æxlum í eggjastokkum
eða vegna fárra eða engra egglosa eins og gerist
til dæmis í fjölblöðrueggjastokkaheilkenni
(e. polycystic ovary syndrome, PCOS).32 Auknar
líkur á legbolskrabbameini hafa einnig
verið tengdar við snemmbúnar fyrstu tíða­
blæðingar, síðkomin tíðahvörf, ófrjósemi
og að hafa aldrei fætt barn.35­37 Sykursýki,
háþrýstingur og hreyfingarleysi eru einnig
áhættu þættir en þó er ekki ljóst hvort það
séu sjálfstæðir áhættuþættir eða einungis
fylgi fiskar offitunnar.2,7 Konur með sögu um
brjósta krabbamein sem hafa fengið meðferð
með lyfinu tamoxífen eru í aukinni áhættu
á að fá legbolskrabbamein þar sem lyfið hefur
estrógen­áhrif á legslímuna.38,39 Almennt
eru erfðaþættir ekki mikilvægir hvað varðar
legbolskrabbamein en undir 5% tilfella eru
talin vera erfðatengd og þá oftast tengd
arfgengu ristil­ og endaþarmskrabbameini
(e. hereditary nonpolyposis colon cancer syndrome,
HNPCC) sem gengst einnig undir nafninu
Lynch­heilkenni.32,40
Einkenni
Óeðlilegar blæðingar er langalgengasta ein­
kenni legbolskrabbameins og þá fyrst og
fremst blæðingar hjá konum eftir tíðahvörf.
Hins vegar geta breytingar á blæðingamynstri
hjá konum fyrir tíðahvörf einnig verið fyrstu
einkenni legbolskrabbameins, þó um sé að
ræða ósértækt einkenni sem getur stafað
af ýmsum öðrum orsökum.32 Sjaldnar eru
fyrstu einkennin útferð eða verkir.33,41,42
Sumar konur eru einkennalausar og greinast
vegna þykkrar legslímu á leggangaómskoðun.
Stundum greinast konur einnig fyrir til­
viljun í kjölfar legnáms vegna annarra kvilla
þar sem krabbameinið kemur í ljós við
meinafræðirannsókn eftir aðgerð.41
Greining
Þegar kona leitar til læknis vegna einkenna
sem gætu bent til legbolskrabbameins þarf að
taka nákvæma kvensjúkdómafræðilega sögu;
til dæmis upplýsingar um fjölda fæðinga,
blæðingasögu, ófrjósemi eða PCOS og hvort
saga sé um ofvöxt í legslímunni. Upplýsingar
um lyfjanotkun skal einnig skrá, ekki síst
notkun hormóna, getnaðarvarnarpillu og
tamoxí fens. Að auki skal taka almenna
heilsufars sögu og þá sérstaklega með tilliti
til offitu, sykursýki, háþrýstings og sögu um
krabba mein í ristli, eggjastokkum og/eða
brjóstum. Einnig skal spyrja út í fjölskyldu­
sögu um krabbamein.43,44 Eftir sögutöku
skal gera skoðun á grindarholi til þess að
útiloka sjúkdóm í skapabörmum, leggöngum
og leghálsi.32,43 Þreifa skal leg og yfir eggja­
Tafla II. FIGO-stigun legbolskrabbameins.54
I Æxlið bundið við legbol
IA Æxli bundið við slímhúð eða innvöxtur í minna en helmingsþykkt vöðvalagsins
IB Innvöxtur í helmingsþykkt vöðvalagsins eða meira
II Æxlið gengur niður í bandvef leghálsins
III Staðbundin dreifing á æxlinu
IIIA Æxlið er vaxið í yfirborð legs (e. serosa), eggjastokka og/eða eggjaleiðara
IIIB Æxlið nær niður í leggöng og/eða út í vefinn í kringum legið (e. parametrium)
IIIC Meinvörp í grindarholseitla og/eða í eitla við ósæð (e. para-aortic)
IIIC1 Meinvörp í grindarholseitlum
IIIC2 Meinvörp í eitlum við ósæð með/án meinvarpa í grindarholseitlum
IV Æxlið vex inn í þvagblöðru og/eða garnir og/eða fjarmeinvörp
IVA Æxlið vex inn í þvagblöðru og/eða garnir
IVB Fjarmeinvörp, þar með talin í kviðarhols­ og/eða náraeitlum
(e. inguinal lymph nodes)
Mynd 2. FIGO-stigun legbolskrabbameins32
IA
II
IIIC
IA
IIIA
IVA
IB
IIIB
IVB