Læknaneminn - 01.04.2018, Blaðsíða 128

R
an
ns
ók
na
rv
er
ke
fn
i 3
. á
rs
n
em
a
20
17
12
8
svöruðu spurningalista um ýmislegt er tengdist
fjölskylduhag og heilsufarssögu barnsins. Auk þess
skráðu foreldrarnir með framvirkum hætti í dagbók,
dag fyrir dag, í einn mánuð öll sýkingaeinkenni
barns auk upplýsinga um fjarveru foreldris frá skóla
og vinnu, læknisheimsóknir, sýklalyf og heilsufar
annarra fjölskyldumeðlima. Rannsóknin fór fram á
heilsugæslustöðvum á höfuðborgarsvæðinu, Ísafirði,
Akureyri, Egilsstöðum og í Vestmannaeyjum. 250
börn tóku þátt og alls náði skráningin yfir 7691 dag,
flestir yfir vetrarmánuðina.
Niðurstöður: Alls fengu 93,2% barnanna sýkinga­
einkenni í mánuði, 38,6% (96/249) barna leituðu
til læknis og eitt barn (0,4%) var lagt inn á spítala.
Veikindi talin í dögum reyndust 36,3% (2788/7691).
Ómarktæk hneigð var í þá átt að börn sem ættu ekki
systkini, börn með ofnæmi og börn háskólamenntaðra
mæðra væru líklegri til að leita læknis. Börn af
höfuðborgarsvæðinu voru líklegri til að leita læknis
en börn af landsbyggðinni. Öndunarfærasýking
var algengasta ástæða læknisheimsóknar. Kvef
var algengasta sýkingaeinkennið en 82,3% barna
fengu öndunarfærasýkinga einkenni á mánuðinum.
19,4% barnanna voru með hljóðhimnurör. Börn
af höfuðborgarsvæðinu voru marktækt oftar með
hljóðhimnurör en börn af landsbyggðinni. Sýklalyfjum
var ávísað í 25,3% læknisheimsókna. Algengasta
orsök sýklalyfjaávísunar var bráðamiðeyrnabólga og
var Augmentin (Amoxicillin og Klavúlansýra) mest
notaða sýklalyfið.
Ályktanir: Sýkingar, einkum öndunarfærasýkingar,
eru mjög algengar meðal 18 mánaða barna og nær öll
börn á þessum aldri fá einhver einkenni um sýkingu
á eins mánaðar tímabili yfir vetrarmánuðina. Sýkingar
eru að jafnaði skammvinnar og foreldrar geta í flestum
tilvikum sinnt börnunum sjálf. Breiðvirk sýklalyf
virðast enn vera fyrsti valkostur ávísana á sýklalyf.
Notkun hljóðhimnuröra er algeng. Foreldrar á
höfuðborgarsvæðinu leita oftar til sérfræðinga en fólk
á landsbyggðinni. Upplýsingar um sýkingamynstur
og úrræði foreldra við einföldum sýkingum geta skipt
máli við fræðslu til almennings og við skipulag annarra
lýðheilsuaðgerða.
Síðbúinn galli í Riata
bjargráðsleiðslum
Umfang, áhrif og afleiðingar
Gústav A. Davíðsson1, Guðlaug M.
Jónsdóttir2, Davíð O. Arnar1,2, Hjörtur
Oddsson2
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Hjartadeild Landspítala
Inngangur: Bjargráður er tæki sem sett er undir húð
á brjóstholi í til þess að gera einfaldri skurðaðgerð og
vaktar hjartsláttinn stöðugt. Bjargráður samstendur af
boxi og leiðslu sem fer til hjartans gegnum bláæð. Ef
um alvarlegan sleglahraðtakt er að ræða getur hann
gefið rafstuð til að leiðrétta taktinn. Leiðsla sem kallast
Riata frá fyrirtækinu St. Jude Medical, var talsvert
notuð hérlendis á árunum 2002­2010. Snemma árs
2012 var greint frá galla í þessum leiðslum sem lýsti sér
á þann veg að rof gat komið á einangrun leiðslanna og/
eða raftruflanir sést á línuriti hennar. Í verstu tilvikum
gat leiðslan skemmst það mikið að bjargráðurinn
gat undir slíkum kringumstæðum orðið óvirkur.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna hver
tíðni galla í Riata bjargráðsleiðislunni var í íslenskum
sjúklingum. Sér í lagi var skoðað hver tíðni rofs á
einangrun leiðslunar var, hver tíðni truflana í rafriti
var og hvaða afleiðingar þetta hafði fyrir sjúklingana.
Efniviður og aðferðir: Þetta var afturskyggn rannsókn,
framkvæmd á Landspítala, og tók til allra þeirra 52
sjúklinga sem fengu ígrædda Riata bjargráðsleiðslur
frá fyrirtækinu St. Jude Medical á árabilinu 2002­
2009. Í samanburðarhópi voru 50 einstaklingar
sem fengu bjargráðsleiðslu frá öðrum fyrirtækjum á
árunum 2010­2012. Upplýsinga var aflað úr gögnum
frá Gangráðs­ og bjargráðseftirliti Landspítala sem
inniheldur ítarlegar upplýsingar um tækin sjálf, þar á
meðal allar mælingar frá bjargráðum um starfshæfni
leiðslunnar og bjargráðsins. Klínískar upplýsingar um
sjúklinga voru fengnar úr sjúkraskrárkerfi Landspítala.
Niðurstöður: Hóparnir voru svipaðir hvað varðar aldur
við ígræðslu, kynjahlutfall, tilvist kransæðasjúkdóms
og útstreymisbrots úr vinstri slegli (p=ns). Af þeim
52 einstaklingum sem fengu Riata leiðslu voru 17
(32,7%) sem greindust með einangrunarrof og/eða
raftruflun og fóru í leiðsluskipti, á móti 1 (2,0%) í
samanburðarhópnum (p<0,001). Þá höfðu 5 (9,6%)
greinst með einangrunarrof, 7 (13,5%) með raftruflanir
og 5 (9,6%) með hvort tveggja. Að auki voru 10
(19,2%) úr Riata hópnum sem fóru í fyrirbyggjandi
leiðsluskipti vegna öryggisábendinga. Í heildina
fóru 31 (59,6%) úr Riata hópnum í leiðsluskipti
og/eða voru með gallaða leiðslu samanborið við 7
(14,0%) úr samanburðarhópnum (p<0,001). Ekki var
markverður munur á fjölda einstaklinga sem upplifðu
óviðeigandi rafstuð, en 10 (15,4%) í Riata hópnum
upplifðu slíkt á eftirfylgnitímanum á móti 8 (16%) í
samanburðarhópnum (p=ns). Einn einstaklingur með
Riata bjargráðsleiðslu fékk ekki viðeigandi meðferð
þegar við átti og lést.
Ályktanir: Íslendingar sem fengu Riata bjargráðsleiðslu
voru ekki líklegri en þeir sem fengu leiðslu frá öðru
fyrirtæki til að upplifa óréttmæt rafstuð. Samt sem
áður er ljóst að notkun á Riata leiðslum leiddu til
verulegra vandkvæða fyrir sjúklingana, aukinnar tíðni
leiðsluskipta og hafði auk þess alvarlegar klínískar
afleiðingar.
Ódæmigerðar mýkóbakteríur
á Íslandi 2006-2016
Halldór Arnar Guðmundsson1, Sigurður
Guðmundsson1,2, Helga Erlendsdóttir1,3
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Smitsjúkdómadeild Landspítala,
3Sýkla­ og veirufræðideild Landspítala
Inngangur: Ódæmigerðar mýkóbakteríur (ÓM)
eru sjaldgæfir sjúkdómsvaldar í mönnum. Bakterían
berst til manna frá umhverfinu en ekki manna
á milli. Sýkingar í lungum af völdum M. avium
complex (MAC) er algengasta birtingarmynd
sjúkdómsins en bakteríurnar geta einnig valdið
eitlabólgum, húð­ og mjúkvefssýkingum og
dreifsýkingum. Lungnasýkingar leggjast fyrst
og fremst á aldraða og einstaklinga með veiklað
ónæmiskerfi og getur greining og uppræting sýkinga
oft verið erfið. Erlendar rannsóknir benda til þess
að nýgengi sýkinga af völdum ÓM hafi aukist á
síðastliðnum árum, og þá einkum í konum. Markmið
rannsóknarinnar var að varpa ljósi á faraldsfræði ÓM
hér á landi og finna hvaða mýkóbakteríutegundir
eru algengastar hér á landi, hve stór hluti jákvæðra
ræktana eru greindar sem sýking og hver helstu
klínísku einkenni, greiningaraðferðir og rannsóknir
styðja þá greiningu. Auk þess að kanna meðferð og
afdrif sjúklinga.
Efniviður og aðferðir: Framkvæmd var afturskyggn
lýsandi rannsókn á Íslandi frá 2006­2016. Listi yfir
jákvæðar ræktanir ÓM úr sýnum sjúklinga var fenginn
frá Sýkla­ og veirufræðideild Landspítalans sem hefur
upplýsingar um allar berklaræktanir á Íslandi. Miðast
var við skilmerki ATS/IDSA um greiningu á sýkingu.
Upplýsingar um ræktanir og næmisprófanir voru
fengin úr vinnslukerfinu GLIMS. Upplýsingar um
sjúklinga voru fengnar úr sjúkraskrám sjúklinga og
skráðar í FileMaker gagnagrunn sem síðar voru fluttar
yfir í Excel þar sem tölfræðileg úrvinnsla og myndræn
framsetning fór fram.
Niðurstöður: Yfir rannsóknartímabilið fengust 154
jákvæðar ÓM ræktanir og 75 (49%) af þeim greindar
sem sýking (meðalnýgengi á ári: 2,15 tilfelli/105
einstaklinga). MAC ræktaðist oftast (73%, n = 55) og
var orsök flestra sýkinga, þ.á.m 83% lungnasýkinganna
og allra eitlabólgnanna. M. gordonae ræktaðist
næst oftast (31%, n = 47) en öll þau tilfelli voru
álitin að hafa verið tilkomin vegna mengunar.
Lungnasýkingar (80%) voru algengastar en þar á eftir
komu húð­ og mjúkvefssýkingar (13%) og eitlabólgur
(7%). Aldursbundið nýgengi lungnasýkinga
hækkaði verulega hjá sjúklingum eftir 50 ára aldur
(meðalnýgengi á ári: 5,4 tilfelli/105 einstaklinga) og
jókst með auknum aldri. Lungnasýkingar reyndust
einnig vera algengari í konum (68%, n = 41) en körlum
(32%, n = 19) og átti það við alla aldurshópa. Flestir
(93%) sjúklinganna höfðu einn eða fleiri áhættuþátt
fyrir lungnasýkingu og einungis 7% voru án allra
helstu áhættuþátta. Algengustu einkenni sjúklinga
með lungnasýkingu voru hósti (60%), uppgangur
(55%) og slappleiki (43%). Af þeim sem voru greindir
með lungnasýkingu af völdum MAC hófu 46% (n
=23) meðferð en 54% (n = 27) fengu enga meðferð.
Hefðbundin sýklalyfjameðferð eftir ráðleggingum
ATS/IDSA var gefin hjá 91% (n = 21) sjúklinga sem
hófu meðferð.
Ályktanir: Flestar sýkingarnar voru lungnasýkingar
af völdum MAC þar sem tíðni sýkinga jókst með
vaxandi aldri og konur áberandi oftar greindar með
sýkingu en karlar. Að M. gordonae undanskilinni má
álykta að yfir helmingur jákvæðra ÓM ræktana teljist
til raunverulegra sýkinga. Enn er óljóst hvort breyting
sé á nýgengi sýkinga af völdum ÓM hér á landi og
niðurstöður sýna að nýgengi (e. cumulative incidence)
hér sé lægra en erlendis. Ég tel hins vegar vera vanmat
á raunverulegum sýkingum hérlendis sem stafar af
margvíslegum þáttum
Tepptur framgangur hjá eldri
frumbyrjum og áhrif þess á tíðni
keisaraskurða
Helga Margrét Helgadóttir1, Kristjana
Einarsdóttir1, Þóra Steingrímsdóttir1,2,
Ragnheiður I. Bjarnadóttir1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands og
2Kvennadeild Landspítalans
Inngangur: Síðustu áratugi hefur meðalaldur
frumbyrja á Vesturlöndum farið hækkandi. Rannsóknir
hafa sýnt að tíðni keisaraskurða eykst með aldri þrátt
fyrir að leiðrétt hafi verið fyrir meðgöngukvillum og
fleiri þáttum sem gætu haft sjálfstæð áhrif á tíðnina.
Það er þó ekki vitað hvað það er sem skýrir þetta. Talið
er að það sé sambland öðruvísi meðferðar eldri mæðra
í mæðravernd og fæðingu svo og líkamlegum þáttum
hjá þeim. Rannsóknir hafa einnig sýnt að tepptur
framgangur sé algengari hjá eldri mæðrum; það er
að útvíkkun leghálsins stöðvist og/eða fyrirsætur
fósturhluti gangi ekki niður í grind. Því hefur oft
verið nefnt að hærri keisaraskurðartíðni eldri mæðra
megi rekja til minni virkni legvöðvans með aldri og
að aukna tíðni teppts framgangs megi rekja til þess.
Rannsókn þessi miðaðist að því að fá yfirsýn yfir tíðni
keisaraskurða og greiningarinnar “tepptur framgangur”
hér á landi. Leitast var við að skoða hvort aukna tíðni
keisaraskurða hjá eldri mæðrum megi rekja til þess að
þær greinist oftar með tepptan framgang eða hvort
aðrar ábendingar skipti meira máli.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn
og náði yfir allar frumbyrjur sem gengu fulla
meðgöngu og fæddu lifandi einbura árin 1997­2015.
Upplýsingar um móður, meðgöngu og fæðingu
fengust úr Fæðingaskrá Landlæknis. Skoðað var
keisaraskurðartíðni og tíðni teppts framgangs eftir
aldri. Reiknað var hlutfall keisaraskurða vegna þriggja
ábendinga. Þær voru tepptur framgangur, fósturstreita
og misheppnuð framköllun fæðingar. Lógistísk
aðhvarfsgreining var notuð til þess að meta áhrif teppts
framgangs á keisaraskurðartíðni eftir aldurshópum.
Niðurstöður: Hlutfallslega voru keisaraskurðir vegna
teppts framgangs færri hjá konum 40 ára og eldri en
konum 20­29 ára (49,2% á móti 63,7%, p=0,019).
Hins vegar voru keisaraskurðir vegna fósturstreitu
hlutfallslega fleiri hjá konum 40 ára og eldri en hjá
konum 20­29 ára (39,7% á móti 22,1%, p=0,006).
Árin 1997­2015 minnkuðu líkur þess að lenda í