Læknaneminn - 01.04.2018, Blaðsíða 57

Fr
óð
le
ik
ur
57
Þegar hefja skal líkamsskoðun er mikilvægt
að upplýsa sjúklinginn, fá samþykki og vera
fag legur í handbrögðum og nærveru. Gæta
skal almenns hreinlætis, til dæmis með því
að spritta hendur, og hafa skal í huga verkja­
og ógleðisstillingu ef einkenni eru slæm svo
skoðun geti farið fram.
Nýru
Nýrun eru vel falin aftarlega í kviðarholi og
að hluta til á bak við neðstu rif. Það getur því
verið erfitt að gera sértæka skoðun á nýrum.
Hins vegar getur létt bank með lokuðum
hnefa yfir nýrnastað, nánar tiltekið aftan til
í hæð við tólfta rif og hliðlægt við réttivöðva
hryggjar (lat. musculus erector spinae), gefið
ýmsar vísbendingar. Ef bankið leiðir til
áberandi verkja getur það bent til sýkingar,
bólgu eða þenslu á nýra. Bein þreifing á nýra
er gerð með tveggja handa tækni (sjá Mynd 1).
Hægt er að þreifa stækkun, hnúta og eymsli
með þessari aðferð en hafa skal í huga að
kviðmikla einstaklinga getur verið erfitt að
meta. Hægt er að færa nýrun neðar með djúpri
innöndun til að hjálpa til við þreifingu. Við
hlustun umhverfis naflastað er hægt að greina
slagbilsóhljóð sem getur bent til þrenginga í
slagæðum til nýrna. Önnur almenn einkenni
nýrnabilunar er einnig vert að merkja svo sem
bjúg á fótum, klórför vegna kláða, marbletti
og fleira. Einnig skal líta eftir örum eftir fyrri
aðgerðir á kvið.
Þvagblaðra
Þvagblaðran liggur í grindarholinu og er
yfirleitt ekki þreifanleg ofan lífbeins nema að
hún sé full. Þegar um þvagteppu er að ræða
er því oft hægt að banka út mörk blöðrunnar
ofan lífbeins sem getur gefið vísbendingu um
yfirfulla blöðru. Lýsa má stærð blöðrunnar
með fingurbreiddum ofan lífbeins sem getur
náð allt upp að nafla í einstaka tilvikum. Gott
er að staðfesta yfirfulla blöðru með ómun ef
slíkt tæki er fyrir hendi. Neðri kviðverkir
eru algengir hjá sjúklingum með sjúkdóma
í þvagblöðru ásamt ofantöldum neðri
þvagvegaeinkennum. Mikilvægt er því að
þreifa kviðinn vel og leita eftir eymslum eða
fyrirferð um neðanverðan kvið ofan lífbeins. Í
sumum tilvikum er gerð tveggja handa þreifing
á þvagblöðru (sjá Mynd 2) til að meta hvort
æxlisvöxtur í þvagblöðru sé vaxinn yfir í önnur
aðliggjandi líffæri. Slík skoðun er oft gerð í
svæfingu og felur í sér þreifingu um endaþarm
hjá körlum en um leggöng hjá konum. Með
þessu móti er hægt að meta hvort þvagblaðran
sé föst við önnur líffæri en þá er ólíklegt að
meinið sé skurðtækt.
Blöðruhálskirtill
Blöðruhálskirtillinn er skoðaður með þreifingu
um endaþarm. Um mikilvæga skoðun er að
ræða sem verður því miður oft útundan enda
þykir hún ansi persónuleg. Þegar þreifing er
gerð með faglegum hætti og af öryggi eru
flestir sjúklingar sáttir. Læknanemar ættu alls
ekki að forðast þessa skoðun heldur frekar
reyna að öðlast sjálfstraust í henni sem fyrst.
Æfingin skapar meistarann!
Áður en skoðunin er framkvæmd er því
mikilvægt að lýsa hvernig hún fari fram og
af hverju hún er gerð. Gæta skal hreinlætis,
fá samþykki og bjóða upp á að hafa þriðja
aðila með, til dæmis hjúkrunarfræðing. Hafa
skal sjúklinginn í vinstri hliðarlegu og biðja
hann um að reka hné upp að brjósti líkt og
í fósturstellingu. Fleiri stellingar eru einnig
mögulegar (sjá Mynd 3).
Rasskinnar eru næst aðskildar og endaþarmsop
skoðað með tilliti til sára, fyrirferða,
gyllinæða eða fistla. Vel smurður vísifingur
er næst færður inn um opið og taka skal eftir
hringvöðvaspennu samtímis. Endaþarmur er
þreifaður með tilliti til eymsla og fyrirferða.
Næst er blöðruhálskirtillinn þreifaður en hann
liggur fram á við eða í klukkustefnu tólf (sjá
Mynd 1. Tveggja handa þreifing á nýra Mynd 2. Tveggja handa þreifing á æxli í þvagblöðru