Félagsrit KRON - 15.12.1947, Side 39

þar nokkuð úr, að því leyti sem
henni var framfylgt.
Starfsemi Pöntunarfélagsins var
að mestu bundin við matvöruverzl-
un og átti sér þar stað geysileg út-
þensla bæði á veltu og tölu og stærð
búða. Enn fremur hafði félagið haf-
ið myndarlegan rekstur búðar, er
seldi vefnaðarvörur og búsáhöld, og
vísir að framleiðslustarfsemi var að
myndast.
Fjárhagslega átti félagið í mikl-
um örðugleikum að stríða framan
af og stóð á veikum grundvelli sök-
um skorts á eigin starfsfé, en á þessu
var að verða mikil breyting til hins
betra í sambandi við skipulagsbreyt-
ingar þær, sent urðu á félaginu.
Með verðlagningu sinni átti fé-
lagið mestan þátt í því að lialda
niðri vöruverði á þessum árum,
lækka álagningu og dreifingarkostn-
að og ryðja braut betra fyrirkomu-
lagi verzlunarinnar yfirleitt.
Pöntunarfélagið er fyrsta neyt-
endafélagið í Reykjavík, sem tekst
á stuttum tíma að ná mikilli út-
ltreiðslu og árangri, og konta fótum
örugglega fyrir sig. Það er framar
nokkru öðru félagi brautryðjandi
neytendahreyfingar höfuðstaðarins
og hefur lagt grundvöllinn að vexti
hennar og viðgangi.
III. Samvinna og sameining
1. Samvinna
Eins og getið var um í kaflanum
um Kaupfélag Reykjavíkur var við
stofnun þess félags og Kaupfélags
alþýðu, er stofnað var um sama
leyti, gerð tilraun til að mynda eitt
sameiginlegt kaupfélag, er stæði á
sem breiðustum grundvelli og náð
gæti til allra neytenda bæjarins.
Þessi tilraun mistókst þó, að nokkru
vegna skoðanamunar á þýðingar-
miklum skipulagsatriðum, svo sem
samábyrgð og inntökugjöldum, og
að nokkru vegna stjórnmálalegrar
togstreitu. Ney tendahreyfingin í
Reykjavík var því sundruð í þrjú
mismunandi félög, Kaupfélag
Reykjavíkur, Pöntunarfélag verka-
manna, eftir að það kom til, en
Kaupfélag alþýðu hafði liðið undir
Félagsrit KRON
lok, og Alþýðubrauðgerðina. Þessi
félög greindi að verulegu leyti á,
hvað ýms skipulagsatriði snerti, og
menn þeir, er að þeim stóðu, höfðu
talsvert ólíka þjóðfélagslega aðstöðu
og mismunandi viðhorf, eins og áð-
ur hefur verið lýst, að því er við-
kemur Kaupfélagi Reykjavíkur og
Pöntunarfélaginu. Þrátt fyrir þetta
voru grundvallarhugsjónir allra
þessara félaga þær sömu, að bæta
lífskjör almennings með ódýrari og
hagkvæmari vörudreifingu og að af-
nema verzlunargróða einstaklinga.
Það voru ekki aðeins þessar hugsjón-
ir, sem voru sameiginlegar, heldur
áttu félögin margra sameiginlegra
hagsmuna að gæta. Oll voru félögin
í fyrstu lítil og vanmáttug, sam-
vinna þeirra á milli, svo sem sam-
69