Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Side 36

Dr. Páll Sigurðsson dósent:
ORÐ SKULU STANDA
ÁBENDING í TILEFNI FFtUMVARPS UM LÖGTÖKU NÝS
OG VÍÐTÆKS ÓGILDINGARÁKVÆÐIS í SAMNINGARÉTTI.
„Pacta sunt servanda“ („samninga skal
efna“), sögðu hinir fornu lögspekingar
Rómaveldis og enn í dag er sú kennisetning
almennt viðurkennd. Alkunn og gamalgró-
in er sú grundvallarregla í samningarétti,
að löggerninga beri að efna og að menn
verði að standa við loforð sín og skuldbind-
ingar, sem þýðingu eiga að hafa að lögum.
Nýtur regla þessi ríkrar lögverndar og á sér
vonandi einnig stuðning í siðgæðisvitund
alls þorra manna. Á þessari meginreglu
grundvallast það traust, sem er undirstaða
allra heilbrigðra viðskiptahátta og velfarn-
aðar í viðskiptalífi sem og í öllum mannlegum samskiptum. Náskyld
þessari reglu, og reyndar samofin henni á marga lund, er kenningin
um samningafrelsi borgaranna, sem einnig hefur notið stuðnings lög-
gjafans og staðfestingar hjá dómstólum. Frá þessum meginboðum eru
vitanlega margar undantekningar samkvæmt lögum, venju eða eðli
máls og telja ýmsir, að of langt hafi verið gengið í þá áttina á síðari
áratugum. Um það álitamál skal ekki fjölyrt hér, en aðeins minnt á
það, að þessar undantekningar eða viðurkenndu frávik frá meginskip-
aninni eigi sér gjarna rætur í félagslegum stefnum og aðgerðum, sem
náð hafa almennri fótfestu, þótt sumt kunni að vera umdeilt.
Mikilvægustu frávikin frá aðalreglunni um skuldbindingargildi lög-
gerniriga koma fram í hinum alkunnu ógildingarheimildum samninga-
réttarins, lögfestum jafnt sem ólögfestum. Allnokkrar ógildingarheim-
ildir felast í ákvæðum III. kafla 1. 7/1936 (hér skammst. sml.), en mik-
ilvægar ógildingarheimildir gefur einnig að finna í öðrum lögum, en
114