Morgunblaðið - 21.11.1987, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1987
15
atesar konungs Parþa. Sesar gjörði
senatinu orð um framgang mála
sinna þarna með hinum frægu orð-
um „Vendi, vidi, visi“. Ég kom, sá
og sigraði." Að því búnu hélt hann
aftur til Rómar til að útbúa herferð
til Afríku þar sem seinustu tveir
óvinir hans höfðu hreiðrað um sig.
Þeir voru sigraðir í orrustunni við
Þapsus árið 46 f. Kr. Denarinn, sem
Sesar lét slá og gaf hermönnum
sínum til minningar um sigurinn,
sýnir Ceres, gyðju komsins, og á
hún að tákna Afríku, en þaðan kom
mikill matur til Rómar. Á bakhlið-
inni eru svo aftur helgitákn æðsta-
prestsins. Sesar varð nú einvaldur
og voldugasti maðurinn í öllum
heiminum. Urðu allir að sætta sig
við það, hvort sem þeim líkaði betur
eða verr.
Þótt Sesar væri nú einráður,
reyndist hann mildur og fyrirgaf
öllum mótherjum sínum andstöðu
þeirra. Nokkrir þeirra, þar á meðal
Brútus, hlutu háar stöður og aðrir
áttu þær í vændum. Gera átti Cass-
ius að landstjóra á Sýrlandi til
dæmis. Þessir menn vom því fullir
þakklætis og höfðu hægt um sig.
Sesar tók nú til við að stjóma.
Meðal umbóta þeirra, sem hann
beitti sér fyrir, var breyting tíma-
talsins, en hann hafði kynnst því á
Egyptalandi að tímatal þarlendra
var miklu nákvæmara en hið róm-
verska. Hann stofnaði mörg ný
ríkisfyrirtæki til að minnka atvinnu-
leysi, sem var talsvert. Ný lög vom
sett varðandi innheimtu skulda og
skuldafangelsi, svo og gjaldþrota-
lög. Hann jók tekjur ríkisins, en
ríkiskassinn hafði alltaf verið tóm-
ur, lækkaði skattabyrði héraðanna
til ríkisins og setti nýja og heiðar-
lega landstjóra víða í hinu mikla
Rómaveldi. Hermönnum sínum
launaði hann ríkulega og gaf þeim
lendur. Hann þrefaldaði fjölda sena-
toranna, svo þeir yrðu viðráðan-
legri.
Sesar hafði dvalið skamma stund
; í Róm, er honum bámst fregnir af
því, að synir Pompejusar tveir, þeir
Cneius og Sextus, hefðu gjört upp-
reisn á Spáni. Hann fór því þangað
og sigraði eftir erfiða baráttu. Sext-
us slapp þó lifandi frá þessu.
Er Sesar var aftur í Róm , segir
sagan að hann hafi haft uppi áform
um að kalla sig konung og Markús
Antóníus skýrði opinberlega frá
því, að hann vildi gefa honum kór-
ónuna. Sesar fann það, að lýðnum
féll ekki þetta áform hans, og hafn-
aði því kórónunni. Flokkur „hinna
bestu“, Optimates, sem börðust
gegn honum, þóttust nú unna lýð-
veldinu afskaplega mikið, og Brútus
lét slá pening í minningu forföður
sín, sem 500 ámm áður hafði hrak-
ið seinasta konung Rómar frá
völdum.
Sesar var nú orðinn 56 ára og
hafði mörg jám í eldinum. Hann
fór því hratt yfír, líklega fullhratt,
því andstæðingum hans fór fjölg-
andi. Nokkmm mánuðum fyrir
dauða sinn hafði hann talið senatið
á að leyfa sláttu myntar með mynd
af sér, en þetta hafði aldrei áður
verið gert í Róm. Veijendur lýðveld-
isins í Róm, og þar á meðal Brútus,
töldu að með þessu væri hann að
sölsa undir sig völdin og ætlaði sér
að verða keisari eða konungur, og
lýðveldið, sem var margra alda
gamalt, liði undir lok. Því var það,
að hann var myrtur í senatinu hinn
15. mars árið 44 f. Kr. eða Ides
Martii, eins og þessi dagur hét sam-
kvæmt rómverska tímatalinu.
Allt frá dauða Sesars hafa menn
deilt um það, hvort morðið hafí
verið réttlætanlegt eða ekki, og
mikið hefír um þetta verið skrifað
í aldanna rás. Það er athyglisvert,
að peningurinn, sem hann lét slá
síðast, skyldi verða valdur að dauða
hans, en skylt er að hafa í huga,
að myntin var þá mikill fjölmiðill.
Sesari var ljóst, að mynt með mynd
hans var feiknarlegt áróðurstæki,
sem náði til alls hins víðfeðma Róm-
arveldis.
Á myntsafni Seðlabankans og
Þjóðminjasafnsins við Einholt 4 eru
til margir rómverskir peningar, sem
vert er að skoða. Safnið er opið á
sunnudögum milli klukkan 2 og 4.
■
- - ..............................
Stjórnin veiti þjóðinni lausn
Bókmenntlr
Jóhann Hjálmarsson
Bertolt Brecht: KVÆÐI OG
SÖNGVAR 1917-56. Þorsteinn
Þorsteinsson annaðist útgáfuna.
Forlagið 1987.
í prýðilegum inngangi Kvæða og
söngva skrifar Þorsteinn Þorsteins-
son m.a. um Bertolt Brecht og mat
manna á honum: „Eftir sigurgöngu
sem á sér fáa líka hafa leikritin nú
verið í nokkurri lægð um sinn, a.m.k.
í Vestur-Evrópu, en vegur prósahöf-
undarins og einkum ljóðskáldsins
vaxið að sama skapi“.
Ekki er óeðlilegt að leikrit Brechts
hafí þokað til hliðar eins mikið og
þau hafa verið leikin á undanfömum
áratugum. Og ljóðin hafa þá kosti
að þau eru aðgengileg, höfða beint
til iesenda. Ekki síst hafa áður óbirt
ljóð eftir Brecht dýpkað myndina af
honum. Skáldið var ekki jafn hallt
undir pólitíska einstefnu og látið var
í veðri vaka. Gagnrýni hans beindist
ekki síst að stjómvöldum í Austur-
Þýskalandi þar sem hann var búsett-
ur síðustu æviárin. Brecht lést 1956.
Tvær snilldarþýðingar á ljóðum
eftir Brecht hafa öðru fremur vakið
athygli fslenskra lesenda á ljóðskáld-
inu. Sú fyrri er Bamamorðinginn
María Farrar í þýðingu Halldórs Lax-
ness, hin síðari Til hinna óbomu gerð
af Sigfúsi Daðasyni. Þessar þýðingar
eru báðar í Kvæðum og söngvum
ásamt mörgum fleiri. Svo viðamikil
er bókin að hún verður að teljast all-
góð kynning á skáldskap Brechts
þótt um þýðingamar sjálfar megi
vitaskuld deila. Þorsteinn Þorsteins-
son segir um þýðingasafnið að því
sé ætlað „að vera kynning á skáldinu
fremur en sýnisbók um vinnubrögð
þýðenda".
Bertolt Brecht í augum Rudolfs
Schlichter 1928.
Þýðingamar em að mínum dómi
misjafnar, tveggja hinna veigamestu
er áður getið. Flestar þeirra era við-
unandi, fáar era þannig úr garði
gerðar að þær veki beinlinis athygli
fyrir það hve snjallar þær era. Marg-
ar era stirðlegar, nokkrar flatneslq'u-
legar. Sumar lýtir sérviska í máli og
nokkrar eru varla annað en venjuleg
íslensk hagmælska. Sjálfur þýðir
Þorsteinn Þorsteinsson mikið og þýð-
ingar hans era alls ekki með þeim
verstu í bókinni. Á stöku stað tekst
honum meira að segja vel upp.
Best þykja mér þau ljóð Brechts
sem era myndir og hugleiðingar úr
einkalífí hans, ekki síst frá útlegðar-
árunum. Með hversdagslýsingum
sínum segir hann mikið um sjálfan
sig, flölskyldu sína, föðurlandið og
um leið heiniinn. Eitt þessara ljóða
er Vorið 1938, ort á Fjóni, þýðingin
eftir Þorstein Þorsteinsson:
í dag, snemma á
páskadagsmorgni
gekk snarpur hriðarbylur yfir eyna.
A milli laufgaðra limgerða festi snjó.
Ungur sonur minn
teymdi mig útað litlu apríkósutré
við húsvegginn
á brott frá kvæði þar sem ég
veittist að þeim
sem nú eru að undirbúa styijöld er
eytt gæti meginlandið, þessa ey,
þjóð minni, flölskyldu
og mér.
Þegjandi
lögðum við poka
yfir skjálfandi hrísluna.
Mörg ljóða Brechts era í marxísk-
um anda, ádeiluljóð í þágu kommún-
isma. En sumarið 1953 þegar
uppreisn var gerð í Austur-Berlín gat
Brecht ekki orða bundist og orti
Lausnina sem einnig er þýdd af Þor-
steini Þorsteinssyni:
Eftir uppreisnina 17. júní
lét formaður Rithöfundasambandsins
dreifa flugritum í Stalinallee.
Á þeim gat að lesa að þjóðin
hefði fyrirgert trausti
ríkisstjómarinnar
og gæti þvi aðeins endurheimt það
að hún legði á sig tvöfalda vinnu.
En væri ekki nær að sijómin
veitti þjóðinni lausn og
veldi sér aðra?
Eins og fleiri góðum skáldum var
Brecht tamt að efast og var að
minnsta kosti í skáldskapnum frekar
á bandi þjóðar sinnar en ríkisstjómar.
ERTÞÚÍ
HÚSGAGIMALEIT?
Anelín sútað steinrifið leður.
Verð 3+1+1 120. OOO staðgr.
Verö 3+2+1 130.000 staðgr.
Nýjar sendingar af sófasettum og hornsófum í miklu úrvali.
Opið til kl. 16.00 í dag.
VALHÚSGÖGN
ÁRMÚLA 8, SÍMI 82275, 685375
sem fylgiast meo