Morgunblaðið - 07.12.1991, Blaðsíða 22

22
MOkGUNBLAtilÐ LAÍJGARDAGUR 7. ÖESEMBER lM
Nýr Blefken
eftir Siglaug
Brynleifsson
Árið 1607 kom út rit í Leyden á
Hollandi, „Islandia” var aðaltitill-
inn, eftir Dithmar Blefken. Rit þetta
er eitt frægasta rógsrit um ísland
og íslendinga sem út hefur komið.
Viðbrögðin urðu snögg, Arngrímur
Jónsson, lærði, svaraði óhroðanum
með ritinu „Anatome Blefkeniana”,
á latínu. Kom út á Hólum 1612 og
ári síðar í Hamborg. Krufning eða
líffærafræði Blefkens var háð og
spé um þennan höfund í fyrri hluta
ritsins og í síðari hlutanum tætti
Arngrímur sundur allar staðhæf-
ingar höfundarins um land og þjóð.
Jakob Benediktsson getur þess að
í ritinu fari Amgrímur á kostum,
þetta sé skemmtilegasta rit hans.
(Arngrímur Jonae: Opera latinae
conscripta. Vol. IV. Biblioteca
Arnamagnæana Vol. XII. Hafniae
1957.)
Arngrímur Jónsson kryfur Blefk-
en, höfuð, heila og kvið og við þá
krufningu kemur í ljós að í Blefken
er enginn heili, sem var talinn heim-
kynni visku, né enni, heimkynni
blygðunar og heiðarleika. Þar sem
svo hagar til í heilabúi Blefkens,
þá hljóti Blefken að stjórnast af
fávisku, ófyrirleitni og blygðunar-
leysi. Arngrímur kryfur aðra lík-
amshluta og árangurinn er dapur-
legur.
Blefken vissi að afskræmislegar
lýsingar á þjóðum og löndum væru
vinsælt lesefni vissra'hópa. Ýmsir
sóðahöfundar á 17. öld söfnuðu
Siglaugur Brynleifsson
furðusögum, sem þeir birtu síðan
unir eigin nafni og lugu til eftir
getu. Þessi iðja hefur löngum tíðk-
ast og tíðkast enn. Einn þessarar
tegundar var Dithmar Blefken. Um
þennan höfund er ekkert vitað nema
það sem hann skrifar um sjálfan
sig í bók sinni um ísland, sem lýsir
meðal annars ferðalögum hans og
prestsstarfi og tíundar hann afrek
sín í ýmsum greinum og sparar þá
ekki sjálfshólið. Öli þessi samantekt
er hrakin í formála Guðbrands bisk-
ups Þorlákssonar að „Anatome ...”
íslendingar hafa eins og aðrar
þjóðir unað illa rógburði og álygum
erlendra manna og hingað til hafa
engir íslendingar orðið til þess að
sjóða saman lygar í stíl Blefkens,
þar til nú nýverið, að menningar-
fulltrúi íslands í London tekur sig
til í tilefni menningarvikuhalds þar
í borg og stofnar til inngangs í
ræðu og riti, sem ætlað er að vekja
athygli á landi og þjóð. Kynning-
arbæklingur menningarfulltrúans
er skrifaður í stíl Blefkens, vafa-
samar fullyrðingar, hreinar lygar
og ekki sparað sjálfshólið.
Samkvæmt skoðun Blefkens og
ýmissa nútíma íjölmiðla-kappa
skiptir engu hvernig athygli er náð.
Aðalatriðið er að ná athygli. Menn-
ingarfulltrúi íslands hefur þann
hátt á í þessari viðleitni sinni að,
eins og áður segir, gefa út kynning-
arkver um sjálfan sig og frægðar-
feril sinn og undarlegar upplýsingar
um þjóð og land. Kórónan á við-
leitni menningarfulltrúans var svo
ógeðsleg og kauðaleg sýning og
popptónleikar, sem sýnt var í frétta-
þætti Sjónvarps Ríkisútvarpsins
sunnudaginn 1. deseber sl.
Menningarfulltrúinn heldur því
fram, að „búksláttur” sé forn hljóm-
ilstarhefð á íslandi með tilheyrandi
búkhljóðum og popprýti.
í riti Blefkens getur um að ís-
lendingar hafi þann sið að rýta sem
svín í samkvæmum sínum. Þetta
hrekur Arngrímur Jónsson í riti sínu
sem örgustu lygi. En nú gerist það
síðla árs 1991 að þessi marghrakta
lygi er orðin að sannleika í hegðun-
armynstri popp-tónlistarmanna nú-
tímans og til þess að ná þeirri eftir-
sóttu athygli koma þeir hálfnaktir
fram á sviðið og lemja búkinn með
tilheyrandi skrækjum og fíflatil-
burðum og popp-rýti. Svo að nú er
hægt að segja að íslendingar rýti
sem svín á samkomum.
Þetta var furðuleg sýning og enn
furðulegri voru undirtektir utanrík-
isráðherra íslands og þess frægasta
Islendings gjörvallrar heimsbyggð-
ar sem nú er uppi (heimild: kynning-
arbæklingur menningarfulltrúa), en
báðir þessir voru viðstaddir sýning-
uha og utanríkisráðherra Islands
varð svo hrifinn að hann skellti sér
á lær og hafði gífurlega skemmtan
af (að eigin sögn). Hinn heimsfrægi
íslendingur taldi að allt væri við
hæfi, næðist athyglin. Og utanríkis-
ráðherra taldi eins og menningar-
fulltrúi að hér væri endurnýjuð forn
tónlistarhefð íslendinga, „búkslátt-
urinn”.
Þessi uppákoma er ágæt viðbót
við lygaraup Blefkens heitins fyrir
tæpum 400 árum. Arngrímur Jóns-
son telur að við krufningu hafi ekki
fundist viska né blygðunarsemi, í
„Anatome” Sapientiam - verecun-
diam. Nú munu þessar gáfur orðað-
ar sem óskertir vitsmunir, smekkur
og kurteisi (hófsemi, blygðunar-
semi).
Jaðrar ekki við að sá nýi Blefken
sé ekki með öllu ólíkur lýsingu Arn-
gríms Jónssonar á gamla Blefkan
- hvað þetta áhrærir? Og aðdáend-
ur sýingarinnar frægu eru honum
heldur ekki óskyldir varðandi kennd
fyrir því sem hæfir til útbreiðslu
íslenskrar menningar. Smekkur
manna er misjafn, en þrennan:
menningarfulltrúi Islands, utanrík-
isráðherra Islands og heimsfræg-
asti íslendingur nútímans virðast
hafa samskonar smekk um hvað
hæfir og ekkkert skilur þessa
þrennu að um menningaráhuga.
Höfundur er rithöfundur.
------» ♦ ♦-----
Gæzlan
íhugar að
birta gögn
MORGUNBLAÐINU hefur bor-
izt eftirfarandi fréttatilkynning
frá Landhelgisgæzlunni:
„Að undaförnu hefur Landhelgis-
gæslan orðið að þola ómakleg
ámæli í fjölmiðlum og á öðrum vett-
vangi vegna hins hörmulega sjó-
slyss er varð utan við Grindavík 22.
nóvember síðastliðinn er Eldhamar
GK 13 strandaði við Hópsnes með
þeim afleiðingum að fimm skipvetj-
ar fórust.
Þar eð rannsókn slyssins fer fram
fyrir luktum dyrum, hefur Land-
helgisgæslan ekki talið sér fært að
birta þau gögn sem varða afskipti
hennar að því máii, þótt starfs-
mönnum hennar þyki sárt að liggja
undir slíkum ásökunum. Þegar rétt-
arhöldin hafa verið opnuð mun
Landhelgisgæslan birta gögn sín
ef ástæða þykir til.
Landhelgisgæslan vottar að-
standendum þeirra sem fórust með
Eldhamri GK 13 dýpstu samúð.”
Jólafillíocí ^
StórÍÝOstlegt úrvai af
svefnsóíum og fallegum
áldæðum!
15% staðgreiðsluafsláttur á svefnsófum og hornsófum.
Ath! Öll verð miðast við staðgreiðslu.
Opið alia virka daga frá kl. 9-18. Laugardaga frá kl. 10 -16 og Sunnudaga frá kl. 13 -16.
LYSTADUN-SNÆLAND
SKÚTUVOGI 11 124 REYK'JAVÍK SÍMI 8 1 4 6 5 5