Morgunblaðið - 07.12.1991, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1991
Heilbrigt kynlíf
Viðfangsefni tíunda áratugarins
eftir Alfreð J.
elolson, S.J.
Heimurinn — einkum heimur
íþróttamanna sem tugmilljónir
ungra manna tilheyra — harmar
nú sjúkdóm hinnar miklu íþrótta-
hetju Magic Johnson sem hefur lýst
því yfir að hann gangi með HIV
4-veiruna sem leiðir í langflestum
tilvikum til eyðni. Magic hefur ver-
ið hetja í íþróttaheiminum og menn
l'inna sárt til með honum (aumka
hann ekki því þess óskar hann
ekki). Hann hefur lýst því yfir að
hann muni beijast við sjúkdóminn
og reyna að hjálpa öðrum, sérstak-
lega ungu fólki, með því að betjast
við sjúkdóminn í sjálfum sér og eins
rneð því að kenna ungu fólki að
forðast hann, t.d. eins og hann seg-
ir með því að hvetja menn til að
iðka öruggt kynlíf.
Við verðum að virða þennan
refsivönd nútímans vandlega fyrir
okkur — HIV 4 og eyðnina. Hvern-
ig berst veiran frá einum manni til
annars? Með því að maður lifi kyn-
!ífi með hinum og þessum, með því
að menn noti í hirðuleysi lyfja-
sprautur sem veiran hefur komist
í, vegna hirðuleysis eða óhappa í
heilbrigðisþjónustu, við fæðingu af
sýktri móður, vegna smits af sýkt-
um maka, með blóðgjöf af sýktu
blóði, fyrir alvarlegt bit eða sýkingu
af ásettu ráði einhvers aðila.
Það er því um margar leiðir að
ræða fyrir þennan voðalega sjúk-
dóm inní æðar manna. Hann er lífs-
hættulegur og hann er smitandi.
En hvað er þetta svonefnda „ör-
ugga kynlíf’? Það virðist merkja
notkun smokka, og hinna og þess-
ara læknisfræðilegra og líkamlegra
varna við samfarir og kynferðisleg
atlot. Það merkir að fíkniefnasjúkl-
ingar noti aðeins nýjar og sótt-
hreinsaðar sprautunálar. Séu þess-
ar varnir viðhafðar sé hægt að iðka
kynlíf og atlot með hverjum sem
er án þess að hætta sé á ferðum.
Það nægir þó ekki til að stöðva
HlV-veiruna og eyðnisjúkdóminn.
Öruggt kynlíf er ekki til. Inn í
þetta mál blandast líkamleg og
andleg heilsubilun, fáfræði, víma
vegna ofdrykkju eða eiturlyija-
neyslu sem svo oft er fyrir hendi í
sambandi við kynmök, og eins get-
ur komið til greina illvilji einhvers
svo að hann vilji vinna annarri
manneskju tjón.
Eina „örugga kynlífið” er heil-
brigt kynlíf. Með því er átt við kyn-
líf í sínu rétta sambandi, þ.e. innan
hjónabandsins. Svarið sem við hljót-
um að gefa ungu fólki, ógiftu fólki
og þeim sem eru samkynhneigðir,
er sjálfsagi og sjálfsstjórn. Það sið-
ferði hafa kristnir menn ávallt að-
hyllst og það tóku þeir að erfðum
úr gyðingdóminum. Margir í okkar
heimi hlæja að slíkum hugmyndum.
Þó eru þær hugsjónir sem keppa
ber að. Manninum er ekki gefin
kynhvötin til gamans eða leikja —
kynlífið er engin íþrótt. Afleiðingin
af skorti á sjálfsstjórn, svo og eigin-
girni (sem oft á sinn þátt í kynmök-
um), svo sem að menn noti aðra
mannesku sér til unaðar, er óregla
á mannlegum samskiptum og gagn-
vart fjölskyldunni og leiðir oft til
sjúkdóma.
Allt vitiborið fólk biður um og
þráir lækningu á þessum sjúkdómi
sem þegar má kalla faraldur. Hann
er líka til á íslandi. Sumir sjúkling-
arnir eiga enga sök á því að þeir
sýktust, en verða þó oft fyrir því
að aðrir hafa andstyggð á þeim.
Það verður einnig hlutskipti sam-
kynhneigðra og vissra annarra
manna, þótt slík óbeit sé mjög
óskynsamleg. Þá skelfir sjúkdómur-
inn marga sem vinna við heilsu-
gæslu. Störf þeirra eru í „sérstökum
áhættuflokki” eins og þekktur
þvagfærasérfræðingur sagði eitt
sinn við mig. Þeir sem taka á móti
slösuðu fólki, veita hjálp í viðlögum
og iögreglan eiga allir mikið á
hættu. Fólk á rannsóknastofum er
oft í hættu. Það er skelfilegt ástand.
Svo getur farið að um næstu alda-
mót verði helmingur Ugandabúa
dáinn. Sjúkdómurinn hefur breiðst
óðfluga út meðai gagnkynhneigðra
vegna fjölþreifni í ástarmálum.
Trúarleiðtogar, atvinnufólk við
lækningar og menntun, svo og for-
eldrar, verða að sýna í orði og með
fordæmi sínu þörfina eða öllu held-
ur nauðsynina á að iðka heilbrigt
kynlíf, þ.e.a.s. sjálfsstjóm og sjálfs-
aga, að þeir notfæri sér á sannar-
lega mannsæmandi hátt þess gjöf
Guðs til mannanna.
Heimurinn okkar hefur misst (og
er að missa) marga hæfileikaríka
og framúrskarandi menn á borð við
Magic Johnson af völdum veirunnar
HIV 4 sem leiðir til eyðni. Við höf-
um samúð með öllum fórnarlömbum
Alfreð J. Jolson
„Eina skynsamlega
ieiðin er heilbrigt kyn-
líf sem byggist á karli
og konu sem hafa stjórn
á sér og notfæra sér
þær gjafir sem mannin-
um eru gefnar á réttan
hátt og með fullum
sjálfsaga.”
þessa sjúkdóms, hvernig sem þau
hafa smitast af honum. Samt meg-
um við ekki einbeita okkur ein-
göngai að umönnun sjúklinganna,
ekki eingöngu að leit eftir lækningu
heldur fyrst og fremst að því, hvem-
ig við getum komið í veg fyrir út-
breiðslu veirunnar. Eina skynsam-
lega leiðin er heilbrigt kynlíf sem
byggist á karli og konu sem hafa
stjórn á sér og notfæra sér þær
gjafír sem manninum eru gefnar á
réttan hátt og með fullum sjálfs-
aga. Slíkur er boðskapur hinna
raunverulegu hetja mannkynsins
sem svo oft eru lítt lofaðar og lítt
þekktar. Þessi hugsjón hinna bestu
manna, sem svo oft er höfð að háði
og spotti, er ekki óframkvæmanleg
því sumum tekst að lifa á þennan
hátt. Þannig líf er mögulegt. Þegar
við tökum með í reikninginn þann
vanda sem HIV 4-veiran liefur fært
okkur, er það staðreynd að þannig
verðum við að lifa vegna einstakl-
inganna og alls mannkynsins.
Við megum ekki reiða okkur um
of á einhveija lækningu, eitthvert
undralyf. Slík lyf hafa verið fundin
upp til lækningar á kynsjúkdómum
og við skulum vona að Guð gefi að
slíkt lyf gegn HIV 4 finnist einnig.
Engu að síður heldur sjúkdómurinn
áfram að geisa. Kynsjúkdómar eru
líka faraldurssjúkdómar sem þokast
hafa inn í skuggann vegna þess að
athyglin beinist (sem rétt er) að
HIV 4 og eyðninni. Tjón það og
eyðlegging sem kynsjúkdómarnir
valda heldur áfram að hijá mann-
kynið, þrátt fyrir þau lyf sem við
þeim hafa fundist.
Enn verðum við að leggja áherslu
á hugsjónina um karl og konu sem
hafí fulla stjórn á sér og þeim gjöf-
um sem Guð hefur gefíð þeim og
víki ekki frá henni. Það er eina
örugga vömin gegn HlV-smitun-
inni. Stundum getur sú hugsjón
krafist hugrekkis og hetjuskapar.
Ég vildi óska að íþróttakappinn
Magic Johnson, sem er svo agaður
í íþrótt sinni, fari að skora á fólk
að temja sér sjálfsaga og sjálfs-
stjórn í kynlífi sínu og fari að lifa
heilbrigðu kynlífi, því kynlífí sem
manninum er fyrir bestu og miðar
hæst. Allt annað er fyrir neðan virð-
ingu hans og alls mannkynsins.
Höfundur er biskup kaþólskra á
íslandi.
Horskur hyggðu að
eftir Bjarna
Kjartansson
Nú steðja miklir erfíðleikar að
íslensku þjóðfélagi og eru uppi
teikn váleg um afkomu margra fjöl-
skyldna, já, jafnvel fjórðunga. Þeg-
ar svo er komið aðstæðum að ekki
er lengur löglegt að draga björg
úr sjó eru menn ekki lengur herrar
sinna örlaga heldur leiksoppar að-
stæðna, eru ekki færir til að sjá
sér og sínum farborða, þó svo mið-
in gjöful liggi steinsnar úti af átt-
högum þeirra, verða að sætta sig
við að aðrir, sumir iangt aðkomnir,
nytji miðin í krafti fjármuna sinna.
Hygg lið landstýrir! Setjið ykkur í
þanka þeirra sem beittir eru slíku
ofríki, svellur ekki reiðin, jafnvel
heiftin ykkur í sinni?
Fiskimiðin eru talin „auðlind”.
Svo er um fleira sem af er tekið.
Menn telja sjálfgefíð að gjaldeyrir
sem verður til vegna dugnaðar og
atorku þeirra er sjóinn stunda sé
allra til ráðstöfunar sérlega þeirra
er tij fjármagnsstofnana teijast.
Þjónusta er mikilvæg og brýn
AÐ VENTU S AMKOM A Bessa-
staðasóknar verður haldin í
Bessastaðakirkju sunnudaginn
8. desember og hefst klukkan
20,30.
Prestur á samkomunni verður
séra Bragi Friðriksson, organisti
Þorvaldur Björnsson og Álftanes-
kórinn syngur undir stjórn Johns
A. Speight. Formaður sóknar-
nefndar Birgir Thomsen flytur
ávarp og þijár ungar stúlkur, Sigr-
ún Jóhannsdóttir, Sigurdís Ólafs-
því þarfir eru ýmsar. Hitt er þó að
ekki tækju menn eftir, hvað þá
syrgðu, þótt skýrslum og úttektum
frá hinu opinbera um hið opinbera
fækkaði ögn og þessir „höfundar”
kerfisins fengju hagfelldari starfa
hjá einkageiranum.
Þar sem ég hef hafið þetta nöld-
ur lítið siglds manns, langar mig
til að leggja örfáa mola til á títt-
nefnt borð sem aðilar setja andleg-
ar kræsingar sínar á eða taka út
af, af sínu spakviti.
Sala ríkisfyrirtækja er löngu
tímabær og ber þar helst að nefna
til sögunnar þau sem eru í atvinnu-
rekstri, þ.e. venjulegum. Ríkis-
bankana ber að sameina með hraði
og leggja áherslu á að fækka útibú-
um þar sem þau skarast. Það fæst
ekki með sölu þeirra því að báðir
myndu vilja hafa svipað umleikis
og bankarnir höfðu áður.
Sparnaður í kerfinu. Það fyrsta
sem alþingismenn mættu temja sér
er að leita ekki ætíð til þeirra er
undir ákvæðum laganna eiga að
vinna, til að fá álit þeirra við laga-
smíð sem íjalla á um vinnuum-
dóttir og Ása Andrésdóttir leika
jólalög á fíðlur við orgelundirleik
Sveinbjargar Vilhjálmsdóttur. Þá
syngur barnakór undir stjórn Þór-
dísar Þórhallsdóttur lög úr helgi-
Ieiknum „Hljóðnuðu kirkjuklukk-
urnar” og Þóra Þorgeirsdóttir og
Margrét Sveinbjarnardóttir leika
með á þverflautur. Kristjana Helga
Thorarensen les jólasögu. Gestir
fá kerti og fermingarbörn vorið
1992 tendra jólaljós við altarið og
færa síðan hverjum kirkjugesti.
hverfí eða önnur kjö.r stétta Jreirra
því að enginn er dómari í sinni
sök. Ég er sannfærður um að þetta
háttalag hefur gert það að verkum
að ýmis opinber þjónusta er marg-
falt dýrari en ella. Færa má til þá
breytingu sem orðin er á vinnutil-
högun hjúkrunarfræðinga sem nú
þurfa mun meira af skýrslum en
áður og nota því minni tíma til að
hjúkra hinum sjúku. Ekki er ör-
grannt um að eitthvað þessu líkt
hafí gerst í öðrum starfsgreinum
hjá ríki og bæ.
Til gamans má einnig minna á
að ekki eru ýkja mörg ár síðan að
aðstoðarmenn ráðherra voru ekki
á hvéiju fleti og ekki voru svo
margar stöður hagfræðinga og
annarra fræðinga hjá ríkisbönkun-
um svo ekki sé nú talað um seðla-
bankann sæla sem byggir fyrir fé
sem til verður hjá þeim með undra-
verðum hætti. Vitum við að ef
hrófla á við þessu verður talað um
að þjóðfélagið sé orðið svo margsl-
ungið og flókið að ekki sé undan
komist að hafa þessa menn að
störfum. Þarna er verk að vinna
fyrir stjómmálamenn og þar geta
þeir látið eftir sig liggja gott dags-
verk.
Minna má á orð Ólafs Thors
þegar hann sagði eitthvað á þá leið
að mikið væri gott hvað margir
gengju menntaveginn og kæmu út
sérfróðir en lét þess einnig getið
að hann byði guð að hjálpa íslend-
ingum þegar og ef þessir fræðingar
færu að stjórna landinu.
Þótt að fræðingar fari oft offari
í trú sinni á kennisetningar má
færa það þeim til vorkunnar að
oftlega fer ekki saman menntun
og skólanám. Við Vestfírðingar
erum enn í það góðu jarðsambandi
að við greinum þama á milli, hlust-
um því á það sem gamlir kveða,
tökum mið af því til jafns við
sprenglærða fræðinga en bemm
tilhlýðilega virðingu fyrir hvoru-
tveggja.
Bjarni Kjartansson
„Þau úrlausnarefni sem
nú blasa við okkur
verða ekki unnin með
stórum yfirlýsingum né
ókurteislegum aðdrótt-
unum í garð samherja
sem valist hafa til f or-
svars stofnana eða
sjóða ríkisins, heldur að
bestu manna yfirsýn og
íhygli þess er lausna
leitar, einarðlega og
fölskvalaust.”
Viðtal við forsætisráðherra, sem
birtist í Morgunblaðinu nýverið, er
um margt athyglisvert. Sérstak-
lega fyrir þær sakir að þar koma
fram skoðanir sem einkennt hafa
starf Sjálfstæðisflokksins um ára-
tuga skeið þ.e. trú á framtak ein-
staklingsins, mildi og mannúð í
garð þeirra sem bera skarðan hlut
frá borði, virðing fyrir skoðunum
þeirra eldri og reyndari manna og
bjargföst trú að með stéttasam-
vinnu megi ná fram þeim markmið-
um sem allir góðir menn, hvar svo
sem menn standa í iífsbaráttunni,
vilja vinna að þ.e. aukinni hagsæld
öllum til handa.
Aðventusamkoma
í Bessastaðakirkju
Samningarnir um EES hafa
hrætt marga þá sér í lagi lands-
byggðarfólk sem hyggur hag sínum
og lifíbrauði ógnað, þetta er af-
skaplega skiljanlegt þar sem ýmsir
hafa oftúlkað og afbakað ákvæði
þeirra í fjölmiðlum og þar hefur
örlað á ýmsum öfgum sem ekki
hugnast þeim sem allt sitt eiga
undir framleiðslu.
Nú fara framsóknarmenn og
allaballar stórum gegn téðum
samningum, sem þeir töluðu þó
ótæpilega fyrir á vormánuðum þá
þeir héldu enn um stjórnartaum-
ana. Heilsteyptir menn það eða
hitt þó. Að ofansögðu má ljóst vera
að best er að hafa ráð hinna sjóuðu
og skoða allar hliðar mála og dæma
að þeirri vintneskju fenginni.
Mig langar til að leggja að lands-
feðrum að hyggja að „bókun 6”,
gera sér far um að ígrunda vel
þann ávinning sem þar fékkst, rifja
upp hveijir núverandi alþingis-
manha í stjórnarliðinu leiddu þá til
farsæila lykta og inna þá eftir að-
ferðum þeim er þeir beittu. Ég er
ekki í nokkrum vafa um að þar
hafí farið saman festa þess er á
góðum málstað heldur og geta til
að setja sig í spor gagnaðila.
Þau úrlausnarefni sem nú blasa
við okkur verða ekki unnin með
stórum yfirlýsingum né ókurteis-
legum aðdróttunum f garð sam-
heija sem valist hafa til forsvars
stofnana eða sjóða ríkisins, heldur
að bestu manna yfírsýn og íhygli
þess er lausna leitar, einarðlega og
fölskvalaust.
Forsætisráðherra hefur gefíð
tóninn í umræddu viðtali og ætla
ég því að aðstoðarmaður hans læri
af höldi sínum og temji sér hér
eftir settlegri vinnubrögð í fortíðar-
nefnd.
Nú læt ég af nöldri og kveð
ykkur að sinni með ósk um að for-
ystusveit sjálfstæðismanna hyggi
að liðsmönnum sínum og hafi ráð
þeirra í nokkrum metum, þá fellur
styr, úlfúð milli stétta hverfur og
stjórnun verður farsæl landi og lýð.
Flokkur allra stétta er einn allra í
færum til að ná árangri.
llöfundur er kaupmaður á
Tálknafirði.