Morgunblaðið - 07.12.1991, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1991
HJUKRUNARDEILD
Á HORNAFJÖRÐ
eftir Guðmund
Olgeirsson
Islendingar stæra sig gjaman af
þeim árangri sem þeir hafa náð í
heilbrigðismálum. Gjarnan er
minnst á í því sambandi að ung-
barnadauði er hér á landi einn sá
lægsti í heimi og að íslendingar lifi
manna lengst. Allt er þetta satt og
rétt og því ber að fagna. Víða hér
á landi er þó pottur brotinn í málum
þeim er snúa að högum aldraðra.
Ég geri hér að umræðuefni að-
búnað gamals fólks á Elli- og hjúkr-
unarheimilinu Skjólgarði á Höfn í
Hornafirði. Þetta heimili hefur verið
rekið í umbreyttu íbúðarhúsnæði til
margra ára. Er hér um að ræða tvö
íbúðarhús úr timbri sem tengd eru
saman en auk þeirra eru tvö önnur
samskonar hús sem standa stök.
Sem íbúðarhús eru þetta rúmgóð
heimili fyrir fjórar 5 manna fjöi-
skyldur. Hinsvegar eru vistmenn í
þessu húsnæði 45 og er meðalaldur
þeirra 87 ár. Hjúrkunarsjúklingar
eru 31 talsins. Að auki er starfrækt
fæðingaheimili á stofnuninni.
Á Skjólgarði eru stöðugildi fyrir
30 manns. Stöðugildi hjúkrunar-
fræðinga eru 5,75 þar af eitt fyrir
hjúkrunarforstjóra. Nú eru þar
starfandi þrír hjúkrunarfræðingar í
fullu starfi. Heilsugæsluiæknar
sinna læknisstörfum við stofnunina.
í dag er biðlisti eftir vist á þessu
elli- og hjúkrunarheimili sem telur
um tíu manns.
í Austur Skaftafellssýslu þjuggu
1. desember í fyrra 2368 manns
fyrir utan farandverkafólk og aðra
sem lögheimili höfðu annars staðar.
íbúar 67 ára og eldri voru þá 216
að meðtöldum vistmönnum Skjól-
garðs. Eru þetta rúmlega 9% af íbú-
afjöldanum.
Á korSandi árum verðum við að
búast við vaxandi fjölda gamalla
lasburða einstaklinga. Allir vita að
með tímanum verða aldraðir sífellt
háðari aðstoð frá ættingjum eða
annars staðar frá.
Á Skjólgarði er aðbúnaðurinn
ekki samboðinn öldruðu fólki eins
og hann er í dag, vegna mikilla
þrengsla.
Samkvæmt bréfi frá heilbrigðis-
fulltrúa Austur-Skaftafellsýslu sem
dagsett er 4. nóvember sl. uppfylla
aðeins 5 af 18 herbergjum hjúkr-
unarálmu Skjólgarðs lámarkskröfur
um stærð. Flest einsmannsherbergj-
anna, sem eru 5 að tölu, eru 6,7
fermetrar að stærð en eiga að vera
að minnsta kosti 7 fermetrar. Sama
máli gegnir um tveggja manna her-
„Er enn og aftur skorað
á þá sem hagsmuna
okkar gæta að sjá til
þess að fé verði veitt
af fjárlögum, sem nú
eru til umfjöllunar, til
byggingar hjúkrunar-
álmu við heilsugæslu-
stöðina á Höfn.”
bergin. Þau eru 13 og eru flest
þeirra aðeins 8,7 fermetrar. Sam-
kvæmt gildandi heilbrigðisreglugerð
ættu þau að vera 12 fermetrar. Eins
og ástandið er í dag búa þrjár kon-
ur í einu slíku „tveggja manna her-
bergi”. Tvær þeirra eru bundnar við
hjólastóla og þurfa þær báðar
sjúkrarúm.
Nýleg úttekt Eldvarnareftirlits
Austur-Skaftafellssýslu á hjúkr-
unarheimili Skjólgarðs leiðir í ljós
að húsið er slysagildra. Með tilliti
til björgunaraðgerða, ef eldur yrði
Iaus, er húsið erfitt umferðar, gang-
ar eru mjóir og ekki hægt að koma
hjólarúmum út úr herbergjum um
ganga hússins að neyðarútgöngum.
Notast þyrfti við glugga-sem björg-
unarop og krefðist það mikils mann-
afla að forða órólfærum einstakling-
um úr húsinu.
Af þessu sést því greinilega að
aðstaða vistmanna og starfsfólks
er bágborin og í raun varasöm.
Um nýja hjúkrunarálmu
Það eru mörg ár liðin síðan farið
var að ræða um byggingu hjúkr-
unardeildar á Höfn. Hafnarbúar
hafa bent á þetta mikilvæga hags-
munamál á mörgum vígstöðvum.
Gert var ráð fyrir hjúkrunardeild í
tengslum við heilsugæslustöðina á
upprunalegum teikningunum þeirr-
ar byggingar. Hafa þessi mál verið
endurskoðuð í tímans rás og liggja
nú fyrir nýjar teikningar af hjúkr-
unarálmu sem gert er ráð fyrir að
byggja í tveimur áföngum. Hönnun-
arkostnaður hefur verið greiddur og
gætu framkvæmdir hafíst með mjög
stuttum fyrirvara ef fé væri veitt
til framkvæmda.
Höfn er afskekkt byggðarlag þar
sem hundrað kílómetrar eru í næsta
kauptún. Tæpir fimmhundruð kíló-
metrar eru til sjúkrahúsanna í
Reykjavík og um þijú hundruð kíló-
metrar í Fjórðungssjúkrahúsið á
Neskaupstað. Þetta er löng leið þeg-
ar verið er að tala um sjúkraflutn-
inga hvort sem er í lofti eða á landi.
Sjúkraflugþjónustan er innt af hendi
frá Egilsstöðum og Reykjavík aðal-
lega þó frá Egilsstöðum. Engin
sjúkraflugvél er staðsett á Höfn.
Þess ber að geta að grípa hefur
þurft til þess ráðs að leggja inn á
Skjólgarð bráðveikt fólk þegar ekki
hefur viðrað til sjúkraflutninga.
Fyrrnefnd hjúkrunardeild hefði
30 rúm, þar af nýttust 2-3 til bráða-
þjónustu til að mynda hvíldarinn-
lagna og yfirvakninga eftir minni-
háttar slys sem annars þyrfti að
sinna á sjúkrahúsi. Að auki væri
hægt að veita meðferð til dæmis á
lokastigi alvarlegra sjúkdóma eins
og krabbameins þar sem aðal-
áhersla er lögð á almenna hjúkrun
og verkjalyfjagjafir. Samkvæmt áð-
ur umræddum teikningum er einnig
gert ráð fyrir aðstöðu til yfirsetu
og fæðingahjálpar í hjúkrunarálm-
unni.
Nú spyija sumir hvort hér sé
ekki verið að ræða undir rós um
lítið sjúkr'ahús. Mikill munur er á
því hvaða starfsemi fer fram á
sjúkrahúsi eða hjúkrunarheimili sem
er í stakk búið til að sinna minni-
háttar meðferð og eftirliti sem ann-
ars þyrfti að framkvæma langt frá
heimili hins sjúka.
Menn kunna einnig að spyija um
réttmæti þessarar kröfu á tímum
samdráttar í sjávarafla, og minnk-
andi þjóðarframleiðslu. Nú, þegar
áform hafa verið uppi um að leggja
niður sjúkrastofnanir á suðvestur-
landi sem veitt hafa góða og dygga
þjónustu.
Þá spyija eflaust sumir hvort
ekki sé hægt að veita í staðinn
aukna heimahjúkrun og heimilisað-
stoð þeim öldruðu. Eflaust. En öflug
heimahjúkrun kostar líka fé og
mannafla. Eins og launakjörum
hjúkrunarfræðinga og annars
starfsfólks í þeirri þjónustu er hátt-
að í dag er ekki von um að úr ræt-
ist að fá fleiri til þeirra starfa. Á
hjúkrunarheimiii er þó von um betri
starfsaðstöðu til flestra verka þegar
sinna þarf gömlu fólki.
í byrjun nóvembermánaðar fór
sendinefnd frá Höfn til íundar við
núverandi heilbrigðisráðherra þar
sem málið var kynnt. Alþingismenn
Austulands hafa einnig fengið bréf
varðandi þetta brýna hagsmunamál
okkar. Það má ekki viðgangast öllu
lengur að ganga sífellt á rétt aldr-
aðs fólks. Mönnum hættir alltof oft
til að gleyma loforðum þegar kosn-
ingar eru afstaðnar. Hafnarbúar
munu flestir eftir orðum þeirra þing-
manna, sem nú sitja í umboði Áust-
firðinga, varðandi hjúkrunarálm-
una. Hér er mjög brýnna úrbóta
þörf. Er enn og aftur skorað á þá
sem hagsmuna okkar gæta að sjá
til þess að fé verði veitt af fjárlög-
um, sem nú eru til umfjöllunar, til
byggingar hjúkrunarálmu við
heilsugæslustöðina á Höfn. Að mínu
mati eru engar byggingarfram-
kvæmdir eins brýnar í þessum mála-
flokki hér í þessum fjórðungi.
Höfundur er heilsugæslulæknir á
Hornafirði.
------» » »------
■ Á SÍÐASTLIÐNU ári sendi
Osta- og smjörsalan sf. á markað
ostinn bónda-brie í 100 g umbúð-
um. Viðbrögð neytenda voru slík
að í kjölfarið var ákveðið að hefja
strax undirbúning að framleiðslu
dala-yiju í sömu stærð og er hún
nú komin á markaðinn, segir í frétt
frá fyrirtækinu. Að grunni til er
nýja yrjan sami ostur og dala-yija
í 150 g umbúðum, mismunurinn
felst í ólíkri lögum og stærð ost-
ann'a sem leiðir af sér annan
þroskaferil. Nýja dala-yijan er eins
og áður sagði í 100 g pakkningu,
og með 33% fitu. Umbúðirnar eru
svartar í grunninn með fölgulu og
lillabláu og eru því auðþekkjanleg-
ar. Verð í verslunum verður um 160
kr. á hvern ost. Framleiðandi dala-
yiju er Mjólkursamlagið í Búðai'-
dal, en Osta- og smjörsalan sf.,
Bitruhálsi 2, Reykjavík, sér um
dreifingu.
■ NEMENDATÓNLEIKAR
verða í sal Tónlistarskóla Selt-
jarnarness í dag kl. 17.00. Þeir eru
helgaðir W.A. Mozart í tilefni 200.
ártíðar tónskáldsins í ár. Nemendur
skólans flytja m.a. ýmis æskuverk
Mozarts fyrir píanó, einnig er sam-
leikur og einsöngur. Aðgangur er
ókeypis og öllum heimill.
■ KVENFÉLAG Seljasóknar
verður með basar í kirkjumiðstöð
Seljakirkju sunnudaginn 8. des-
ember eftir messu sem hefst kl.
14.00. Seldar verða kökur og fleira.
Um kvöldið verður kaffisala að lok-
inni aðventudagskrá, er hefst kl.
20.30.
Varnaðarorð Landssambands slökkviliðsmanna;
Kertaljós og rafmagn orsaka
oft eldsvoða í jólamánuðinum
Brýnt að vara fólk við hættunum, segir formaður LSS
Guðmundur
Vignir Ósk-
arsson,
formaður Landssam-
bands slökkvi-
liðsmanna,
með sýnishorn
af jólaskreyt-
ingum. Sú til
vinstri er sýnu íburðarmeiri,
en um leið hættulegri,
því logarnir j|
geta auðveld-
lega læst sig í , ' Jm
hana.
Morgunblaðið/Júlfus
„VIÐ höfum árlega bent fólki
á þær hættur, sem steðja að í
desember, þegar fólk notar
kerti og rafmagnstæki óvenju
mikið, svo ekki sé minnst á flug-
eldana. Það verður aldrei of
brýnt fyrir fólki, hversu nauð-
synlegt er að fara varlega og
gæta að brunavörnum. Til að
fólk átti sig betur á alvöru
málsins má minna á að mörg
dauðsföll hafa orðið vegna þess
að eldur kviknaði út frá jóla-
skreytingum og fjölmargir
hafa slasast alvarlega vegna
ógætilegrar meðferðar flug-
elda,” sagði Guðmundur Vignir
Óskarsson, formaður Lands-
sambands slökkviliðsmanna, í
samtali við Morgunblaðið.
í næstu viku byijar Landssam-
band slökkviliðsmanna að birta
varnaðarorð sín í dagblöðum,
sjónvarpi og landsmálablöðum.
Guðmundur Vignir sagði, að á
hveiju ári þyrfti að vekja almenn-
ing til umhugsunar um sömu atr-
iði. „Fólk þarf að gæta sín mjög
á jólaskreytingum með logandi
kertum,” sagði hann. „Kertin
brenna oft niður og þá getur vax-
ið leitt el^inn frá skreytingunni í
eldfim efni. Þá freistast böm oft
til að færa skreytingarnar, til
dæmis út í glugga, þar sem loginn
getur læst sig í gluggatjöldin.
Fólk verður að gæta þess að
skreytingar séu ekki þannig, að
loginn nái í greni eða annað
. skraut og jafnframt þarf að setja
álvörn undir kertið. Þá er aldrei
of brýnt fyrir fólki að slökkva á
kertum, þegar herbergi eru yfir-
gefin.”
Guðmundur Vignir sagði að
fólk þyrfti að velta fyrir sér þeim
hættum, sem fylgja margvíslegri
og aukinni notkun rafmagnstækja
í jólamánuðinum. „Yfirálag, til
dæmis á fjöltengjum, getur orsak-
að eldsvoða. Þá Verður fólk að
fara yfir tækin reglulega og
kanna hvort snúrur hafa trosnað
eða tengingin sé orðin léleg. Þeg-
ar fólk kaupir ljósaseríu ætti það
alltaf að gæta þess að um viður-
kennda vöru sé að ræða. Algengt
er að allt of sterkar perur séu
settar í lampa, sem þola það ekki
og þá er hætta á yfirhitun. Lág-
spenntir lampar, halogenlampar,
sem nú eru mjög að ryðja sér til
rúms, gefa frá sér mjög mikinn
hita. Loks þarf fólk að gæta þess
að yfirfara gamlar perur og skipta
um sprungnar, því þær geta verið
hættulegar.”
Guðmundur sagði að fólk yrði
að venja sig á að taka raftæki
úr sambandi að næturlagj, til
dæmis jólaseríurnar og önnur
skrautljós. Þá sagði hann nokkuð
algengt að eldur blossaði upp í
sjónvarpstækjum og þau þyrfti
því líka að taka úr sambandi.
Þegar staðið er við eldavélina
og matreiddar stórsteikur alla
daga er hætta á að eitthvað fari
úrskeiðis. Guðmundur sagði að
stundum væri farið frá eldavélinni
í lengri eða skemmri tíma, eða
fólk sofnaði út frá eldamennsk-
unni, hvort sem þreytu eða áfeng-
isneyslu væri um að kenna. Pottar
með heitri feiti væru alltaf mjög
varhugaverðir. „Fólk verður að
varast að setja of mikla feiti í
pottinn, þar sem hún þenst veru-
lega út við hita. Ilæfilegt magn
er um þriðjungur af rúmmáli
potts, en varast ber að nota gamla
feiti, þar sem hún brennur mun
auðveldar. Svo má auðvitað alls
ekki reyna að slökkva í logandi
feiti með vatni, sem gerir illt
verra. Slíkan eld verður að kæfa
og þar koma eldvarnarteppin að
góðum notum.”
Hættur á gamlárskvöld
„Röng notkun og ógætileg
• meðferð flugelda og annarra púð-
urfylltra eldfæra er því miður al-
geng,” sagði Guðmundur. „Nú til
dags eru yfirleitt mjög ítarlegar
leiðbeiningar á slíkri vöru og fólk
verður að gefa sér tíma til að lesa
þær, ef ekki á að fara illa. Börn
ættu aldrei að vera ein að fikta
með slíka hluti heldur ættu full-
orðnir að vera þeim til aðstoðar.
Þá verður hins vegar að hafa í
huga, að áfengi og eldnotkun á
ekki saman. Loks ættu allir að
hafa hanska þegar haldið er á
blysum, því þeir hlífa höndunum
ef eitthvað kemur fyrir.”
Landssamband slökkviliðs-
manna efnir til getraunar fyrir
yngsta fólkið í fjölskyldunum,
samhliða birtingu varnaðarorð-
anna. „Verðlaunin eru slökkvi-
tæki, eldvarnartæki og reykskynj-
arar, sem við ætlumst að sjálf-
sögðu til að verði settir upp, en
ekki látnir rykfajla inni í skáp.
Börnin geta því hjálpað til við eld-
varnir á heimilinu, með þessum
búnaði. Við ljármögnum þetta
átak okkar með styrkjum frá
ýmsum fyrirtækjum, en erum ekki
að gera þetta á kostnað hins opin-
bera.”
Guðmundur Vignir Óskarsson
vildi að lokum benda á, að for-
varna- og fræðsludeild Landssam-
bands slökkviliðsmanna byði fyr-
irtækjum, stofnunum, húsfélögum
og öllum almenningi kennslu í
meðferð slökkvitækja, auk þess
að veita ýmsar aðrar upplýsingar.
Þá er þar til sölu ýmis eldvarnar-
búnaður. Landssamband slökkvi-
liðsmanna er til húsa að Síðumúla
8. 2. hæð.