Morgunblaðið - 07.12.1991, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1991
53
íbúðir handa öldruðum
til umræðu á fundum sveitarstiórna
en ástæða er til að minna enn á
efni þess nú þegar sveitarfélög eru
að undirbúa fjárhagsáætlanir fyrir
næsta ár.
Aðrir valkostir
eftir Ólaf Jónsson
Mikið hefur verið byggt af íbúð-
um fyrir aldraða á síðustu árum,
bæði á Reykjavíkursvæðinu og úti
á landi. Meiri hluti þeirra íbúða
hefur verið í sambyggingum þar
sem aðstaða er t.il að veita íbúum
verulega þjónustu og má því kalla
þær „verndaðar þjónustuíbúðir”.
Sérhönnun íbúðanna vegna fötlunar
skiptir minna máli ef íbúðirnar eru
vandaðar því að sem betur fer þurfa
tiltölulega fáir aldraðir að nota hjól-
astóla. Höfuðatriðið er að geta boð-
ið margvíslega þjónustu fyrir aldr-
aða í næsta nágrenni við íbúðir
þeirra.
Fyrirhyggju og skipulag
skortir
Almenn umræða um þessar
miklu íbúðabyggingar fyrir aldraða,
sem sumir lfkja við þjóðflutninga,
hefur verið of lítil. Engin áætlun
hefur verið gerð og engar umræður
hafa farið fram um það hvað mik-
inn hluta af vistunarþörf aldraðra
er hægt að leysa með því að byggja
íbúðir. Þó má heita að íbúðabygg-
ingar séu einu framkvæmdirnar
sem nú eru í gangi til þess að leysa
ört vaxandi þörf á vistun fyrir aldr-
að fólk.
Ætla má að hagkvæmar smá-
íbúðir dragi veruleg úr þörf á vist-
unarrými fyrir aldraða ef sveitarfé-
lagið hefur möguleika á að byggja
jafnhliða upp öfluga heimilishjálp
og aðra þjónustu.
Við þær aðstæður og með sam-
eiginlegri öryggisgæslu getur aldr-
að fólk búið á eigin heimili á meðan
heilsan leyfir og það er sá valkostur
sem flestir óska sér.
Smáíbúðir án þjónustu
Allmikið hefur einnig verið byggt
af smáum íbúðum á „fijálsum
markaði” og sérstaklega höfðað til
eldra fólks þótt ekki hafi verið
hægtað benda á neina nálæga þjón-
ustustofnun. í umræðunni hafa að-
eins komið fram jákvæðu hliðarnar,
bæði hjá opinberum aðilum og sölu-
mönnum þeirra sem að byggingun-
um standa.
Það hefur líka viljað brenna við
að þjónustan hefur alls ekki fylgt
íbúðabyggingunum og því hafa
margir orðið fyrir vonbrigðum eftir
Kálfafollsstað, Suðursveit.
ÞAÐ ER kunnara en frá þurfa
að segja að búseta í hinum
dreifðu byggðum á í vök að verj-
ast með minnkandi búnaðarum-
svifum. Framleiðslukvóti dregst
saman hægt og sígandi ár frá
ári og því nauðsyn að finna önn-
ur atvinnuúrræði við hæfi. Þetta
er hin sígilda spurning sem á
mörgum brennur og fátl, um ein-
hlít svör.
Til að ræða þessi mál almennt
og bera saman bækur sínar var
efnt til námsstefnu um atvinnutæk-
ifæri í sveitum í Félagsheimilinu á
að hafa lagt fram aleiguna til þess
að kaupa „íbúð fyrir aldraða”.
Nýbyggingar eru dýrar
Iiin mikla uppbygging íbúða fyr-
ir aldraða sem nú fer frarn í landinu
miðast of einhliða við þarfir þeirra
sem eiga fjármagn eða verulegar
eignir til að selja. Aldraðir hafa
reynst góðir viðskiptamenn þeirra
sem að framkvæmdunum standa
og allir vilja byggja fyrir þá.
Einhliða framboð á söluíbúðum
hefur þá annmarka að eignarfyrir-
komulagið skiptir öldruðum í tvo
hópa. Hinir eignaminni sitja eftir
og fá enga fyrirgreiðslu ef ekki er
boðið upp á aðra kosti um eignar-
rétt á íbúðunum. Hér er ekki aðeins
átt við að eignalaust fólk ráði ekki
við að kaupa nýjar íbúðir, því að
þær eru svo dýrar að ekki dugar
lengur að selja venjulega íbúð til
þess að geta ráðist í slíkar fram-
kvæmdir.
Þeir sem lifa á eftirlaunum eru
tregir til að taka stórfelld lán til
íbúðakaupa þótt þeir eigi kost á
slíkri fyrirgreiðslu.
Sérstaklega eru íbúðaskipti orðin
erfið síðan húsbréfin komu í um-
ferð. Þeir sem fá gömlu íbúðina
greidda að verulegu leyti með hús-
bréfum verða fyrir verulegri eigna-
upptöku ef þeir þurfa að selja bréf-
in með 20% afföllum á markaðnum
til þess að geta keypt nýja íbúð.
Það er því full ástæða til að fara
varlega og skoða málin vel áður en
ráðist er í íbúðarkaup.
Sveitarstjórnum ætlað
frumkvæðið
1 húsnæðislöggjöfinni er sveitar-
stjórnum, eða stofnunum á þeirra
vegum, ætlað frumkvæðið að íbúða-
byggingum fyrir aldraða og aðra
þá sem búa við erfiðar aðstæður í
húsnæðismálum. Þau eiga ótvírætt
rétt á hagstæðum lánum til slíkra
framkvæmda. Sveitarfélögin hafa
þó að mjög litlu leyti staðið að þeirri
uppbyggingu sem nú er í gangi við
íbúðabyggingar fyrir aldraða og
virðast hafa dregið úr þátttöku sinni
í þeim framkvæmdum á síðustu
árum.
24,8% eiga ekki íbúð
Á síðastliðnu ári skilaði nefnd,
sem starfaði á vegum félagsmála-
Hrollaugsstöðum í Suðursveit 27.
nóvember sl. Framkvæmdaraðilar
voru: Búnaðarsamband Austur-
Skaftafellssýslu, Framleiðnisjóður
landbúnaðarins og Samstarfsnefnd
um atvinnumál í sveitum.
Formaður Búnaðarsambands
Austur-Skaftfellinga, Orn Bergs-
son, Hofi, setti fundinn en síðan
tóku framsögumenn til máls. Gísli
S. Árnason, Höfn, talaði fyrstur um
hlutverk sveitarfélaga í atvinnumál-
um og síðan ræddi Arnaldur Bjarn-
ason um þjónustuhlutverk Atvinnu-
málafulltrúa. Axel Beck iðnráðgjafi
Ólafur Jónsson
„Einhliða framboð á
söluíbúðum hefur þá
annmarka að eignar-
fyrirkomulagið skiptir
öldruðum í tvo hópa.
Hinir eignaminni sitja
eftir og fá enga fyrir-
greiðslu ef ekki er boð-
ið upp á aðra kosti um
eignarrétt á íbúðun-
ráðherra, skýrslu um íbúðamál aldr-
aðra ásamt sundurliðuðum tillögum
um byggingarmál aldraðra á næstu
5 árum. Þar kemur fram að 24,8%
aldraðra eiga ekki íbúð. í tillögum
nefndarinnar um íbúðabyggingar
er gert ráð fyrir því að fjármagna
byggingarnar að hluta til með lán-
um með góðum kjörum frá Bygg-
ingarsjóði verkamanna.
Áskorun Landssambands
aldradra
Með hliðsjón af þessari stöðu í
íbúðabyggingum aldraðra ákvað
stjórn Landssambands aldraðra í
september sl. að senda sveitar-
stjórnum allra stærri sveitarfélaga
í landinu áskorun um að taka þessi
mál til umræðu og greiða fyrir
íbúðabyggingum fyrir þann hóp
Austurlands hafði framsögu um
atvinnuþróunarfélög, nýsköpunar
vinnubrögð og rekstrar áætlanir og
Ólafur Guðmundsson átaksverkefn-
astjóri ræddi nokkuð um staðbundin
átaksverkefni.
Að hádegisverði loknum talaði
Steinar Guðmundsson ráðunautur
um atvinnumál sveita, Jón G. Guð-
björnsson framkvæmdastjóri Fram-
leiðnisjóðs ræddi um sjóði, lán og
styrki er byðust og Árni Snæbjörns-
son hlunnindaráðunautur fór
nokkrum orðum um hlunninda-
möguleika hinna dreifðu byggða.
aldraðra sem þarf leiguíbúðir eða
íbúðir með eignarhluta leigutaka. í
bréfi Landssambands aldraðra er
einnig bent á nýjar leiðir í bygging-
armálum fyrir aldraða og er því
birtur hér eftirfarandi kafli úr bréf-
inu:
Leigu- og hlutdeildaríbúðir
„Líklegt er að framkvæmdaaðilar
í byggingariðnaði muni fullnægja
eftirspurninni eftir eignaríbúðum,
en eigi að tryggja öldruðum jafn-
rétti á þessu sviði, þrátt fyrir mis-
munandi eignarstöðu, þarf að
byggja leigu- og hlutdeildaríbúðir.
Stjórn Landssambands aldraðra
beinir því eindregnum tilmælum til
sveitarstjórna um allt land, þar sem
íbúðarþörfinni hefur enn ekki verið
fullnægt, að þær hafi frumkvæði
að byggingum leigu- og hlutdeildar-
íbúða og nýti þá möguleika sem
nú eru fyrir hendi til að fjármagna
þær framkvæmdir.
Sveitarstjórnir hafa ótvíræðar
skyldur við þá sem ekki hafa átt
þess kost að tryggja sér húsnæði á
sinni starfsævi eða liafa orðið fyrir
áföllum á því sviði. Sveitarfélög og
stofnanir á þeirra vegum eiga ótví-
ræðan rétt til lána úr Byggingar-
sjóði verkamanna til að byggja
íbúðir fyrir það eftirlaunafólk sem
ekki á íbúðir fyrir.
Sambýli fyrir aldrada
Þó að smáíbúðir fyrir aldraða, í
tengslum við þjónustumiðstöðvar
sveitarfélaga séu góður kostur fyrir
eftirlaunafólk þá eru til fleiri val-
kostir. I Kópavogi hafa um nokkur
ár verið starfrækt tvö sambýli fyrir
aldraða og gefið mjög góða raun.
Annað er rekið af bæjarfélaginu og
er með 14 einstaklinga. Hitt heimil-
ið er í einkarekstri og er með 5 til
7 vistmenn. Bæði heimilin eru rekin
eins og stór heimili og virðast mjög
vænlegur kostur fyrir einstaklinga
sem þurfa nokkra þjónustu. Þessi
sambýli eru starfrækt í 2 einbýlis-
húsum en leysa jafn mikla hús-
næðisþörf og 20 íbúða fjölbýlishús
eða hverfi smáíbúða.
Sjúkradeildir
Að lokum skulu sveitarstjórnir
og heilbrigðisyfirvöld alvarlega
minnt á brýna þörf fyrir fleiri hjúkr-
unardeildir eða endurhæfingar-
stöðvar í þeim sveitarfélögum sem
þeirri þörf hefur enn ekki verið full-
nægt. Fátt er ömurlegra í heilbrigð-
iskerfinu en þegar aldrað fólk er
sent af sjúkrahúsum á heimili sitt
eftir aðgerð eða veikindi þó að eng-
inn sé á heimilinu til aðstoðar, eða
aðeins heilsulítill maki sem litla
aðstoð getur veitt. Í slíkum málum
bera öll stjórnvöld ábyrgð hver sem
greiðir reikninga samkvæmt regl-
um um verkaskiptingu í kerfinu.
Sú áhersla sem hér er lögð á
byggingar smáíbúða fyrir aldraða,
leigu- og hlutdeildaríbúðir, mótast
af þeirri skoðun stjórnar Landssam-
bands aidraðra að allt skuli gert
sem unnt er til þess að hjálpa eftir-
launafólki tii þess að búa á eigin
heimili. Því ber enn að auka heimil-
ishjálp og heimahjúkrun.”
Hér lýkur kafla úr bréfi Lands-
sambands aldraðra til sveitar-
stjórna. Bréf þetta var víða tekið
Námsstefnustjóri var Fjölnir Torfa-
son, Hala.
Nokkuð var um fyrirspurnir og
talsverðar umræður spunnust um
efnið enda um víðfeðman akur að
ræða.
Námsstefnugestir voru um 40 og
vonandi hafa einhveijir haft gagn
af þessari samkomu sem heppnaðist
ágætlega sem langt sem hún náði.
Góð orð og samstarf eru til alls
fyrst en í raun stendur allt og fell-
ur með frumkvæði og atorku heima-
manna sjálfra.
- Einar.
Nokkuð hefur verið spurt um
fyrirkomulag á eignarhlutdeild leig-
utaka í svonefndum hlutdeildar-
íbúðum.
Fyrirkomulag þetta byggist á
heimild sem tekin var inn í lög um
Húsnæðisstofnun ríkisins 1980, þar
sem rætt er um vistheimili og íbúð-
ir fyrir aldraða. í bréfi Landssam-
bands aldraðra hér að framan var
minnst á tvö sambýli í Kópavogi
og verður hér einnig skýrt frá því
hvernig þessi hlutdeildareign hefur^
verið notuð þar við íbúðarbyggingar
fyrir aldraða.
Dæmi úr Kópavogi
Á síðastliðnum 5 árum hafa ver-
ið byggðar 30 leiguíbúðir fyrir aldr-
aða í raðhúsum við Vogatungu. Af
þeim hefur bærinn ráðstafað 10
íbúðum kvaðalaust til leigutaka,
enda fengust lán til þeirra fléstra
úr Byggingarsjóði verkamanna.
Hinum íbúðunum hefur verið ráð-
stafað til leigutaka með kvöð um
að leigutakinn keypti skuldabréf af
bæjarsjóði fyrir 25 til 50% af bygg-
ingarkostnaði íbúðanna. Skuldabréf
þessi liggja inni hjá bæjarsjóði ..
vaxtalaus og án afborgunar á með-’®^
an leigutaki hefur afnot af íbúð-
inni. Húsaleiga miðast við greiðslu-
byrði af því láni sem bæjarsjóður
þarf að taka út á hveija íbúð og
er því mishá eftir fjárhæð skulda-
bréfanna. Bæjarsjóður er þinglýstur
eigandi íbúðanna og annast viðhald
þeirra að utan. Einnig hafa verið
byggðar þar 9 kaupleiguíbúðir fyrir
aldraða.
Þetta fyrirkomulag við fjármögn-
un íbúðanna hefur gefist mjög vel
og verið flestum leigutökum vel
viðráðanlegt.
Þá er einnig ástæða ti! að kynna
sér fjármögnun Búseta á íbúðum
fyrir aldraða.
Höfimdur er formaður
Landssambands aldraðra.
Dé Longhi djúp-
sfeikingarpotturinn
er byltingarkennd
nýjung
Hallandi karfa, sem snýst
meðan á steikingu stendur:
• jafnari steiking
• notar aðeins 1,2 Itr. af olíu
í stað 3ja Itr. í venjulegum"
pottum
• styttri steikingartíma
• 50% orkusparnaður
-------50%—
(DeLonghQ
Dé Longhi erfallegur
fyrirferðarlítill ogfljótur
/römx
HÁTUNI 6A SIMI (91 )24420
Kaupleiguíbúðir aldraðra við Vogatungu.
Námsstefna um atvinnumál í sveitum