Morgunblaðið - 08.04.1993, Blaðsíða 47

46
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1993
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1993
47

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Ljósið og lífið
Jafndægur að vori eru
20.-21. marz. Það er
sú stund er sól er beint yfir
miðbaug og dagur og nótt
jafnlöng um alla jörð. ís-
lenzki veturinn er þó ekki
allur á voijafndægrum, en
örlög hans eru ráðin. Hver
nýr dagur er lengri og bjart-
ari en sá sem kveður. Sigur
ljóssins yfir myrkrinu er í
nánd. Og ljósi fylgir líf. Allt
líf jarðarinnar er byggt upp
af ljósi og nærist af ljósi sem
hefur umbreytzt í lífræn
efni. Framundan er upprisa
gróðurríkisins í umhverfi
okkar og náttlaus voraldar-
veröld.
Það er stundum sagt að
höfundur tilverunnar tali til
manna á táknmáli, þegar
ljósið vekur gróðurríkið í
umhverfi okkar til nýs lífs
af vetrarsvefni. Hvaða dóm
sem menn leggja á slík orð
verður því ekki á móti
mælt, að kristnir menn
halda páska, hátíð til minn-
ingar um upprisu Jesú
Krists eftir krossdauða
hans, hátíð til að fagna sigri
lífsins yfir dauðanum,
sunnudag og mánudag eftir
að tungl verður fullt næst
eftir jafndægur að vori.
Voijafndægur eru undan-
fari páskahátíðar.
Skírdagur, dagur hinnar
heilögu kvöldmáltíðar,
föstudagurinn langi, dagur
píslargöngu og krossfest-
ingar, og páskar, hátíð upp-
risunnar, skipa öndvegið í
hugarheimi kristinna
manna. Boðskapur þeirra
atburða, sem þessir dagar
eru kenndir við, eiga jafn
ríkt erindi við fólk í dag og
þegar veruleikinn skráði
hann á blöð sögunnar.
Grimmdin og ranglætið,
sem krossfestingin ber
vitni, setja svip sinn á gjörv-
alla mannkynssöguna, fram
á okkar daga. Blóðug átök
í Bosníu eru aðeins eitt
dæmi af mörgum um stað-
bundin stríð í heiminum á
okkar dögum. Ofbeldið seg-
ir til sín í öllum heimshorn-
um, öllum samfélögum
manna. ísland er engin und-
antekning í þeim efnum.
Árásir og líkamsmeiðingar
eru síður en svo óþekkt fyr-
irbrigði hér. Og þrátt fyrir
velferð á heildina litið þarf
ekki að leita grannt til að
finna hjálparþurfendur, ein-
mana fólk, fátækt fólk og
jafnvel fólk sem býr við
skort mitt í velferðinni.
Orð Jesú Krists eiga er-
indi við okkur öll, hvert og
eitt, enn í dag: Það sem þú
gerir mínum minnsta bróð-
ur það hefur þú og mér
gert. Enginn getur að vísu
hjálpað öllum, en allir geta
hjálpað einhveijum. Og það
á að vera sameiginlegt
keppikefli manna, sam-
kvæmt kenningu Krists, að
öllum megi líða vel, bæði
andlega og líkamlega.
Það er ekki út í hött að
segja, að þegar við ýtum
úr jarðlífsvörinni hinzta
sinni höfum við ekki annað
í farteski en það sem við
höfum öðrum gert. Við
þurfum að rækta með okkur
kærleika til höfundar tilver-
unnar, kærleika hvert til
annars, kærleika til náung-
ans, kærleika til umhverfis-
ins og kærleika til lífsins.
Heilög ritning_ hefst á
þessum orðum: í upphafi
skapaði Guð himin og jörð.
Síðan sagði höfundur tilver-
unnar: Verði Ijós, og það
varð ljós! Og ljósið er for-
senda lífins, eins og það
kemur okkur fyrir sjónir.
Án ljóss væri jörðin. líflaus
hnöttur.
Sköpunarsaga biblíunnar
verður að vísu ekki lesin
eins og vísindaleg, mennsk
úttekt á því, hvernig al-
heimurinn varð til. Máski
má orða það svo að sköpun-
arsagan sé eins og fagurt
og trúverðugt ljóð um ljósið
og sannleikann í alheimin-
um.
Sá sem var, er og verður
ljós heimsins, vegurinn,
sannleikurinn og lífið, kom
í mannheim sem sonur Guðs
til að frelsa fólk frá syndum
og dauða. Hann dó á kross-
inum fyrir alla menn. Upp-
risan á páskum er vitnis-
burður um sigur ljóssins og
lífsins yfír dauðanum.
Morgunblaðið óskar les-
endum sínum og lands-
mönnum öllum gleðilegrar
og slysalausrar páskahátíð-
ar.
JÓHANNA BER HÖFÐ-
INU VH) STEINSTEYPU
eftir Agnesi
Bragadóttur
Það kom mér ekkert á óvart að
Jóhanna Sigurðardóttir vildi svara
ýmsum gagnrýnisatriðum í grein
minni um húsbréfakerfið hennar.
Raunar tel ég það nánast ofrausn
að ráðherrann skuli taka sig til og
og þenja sig á tíu dálkum í svari við
grein sem „dæmir sig sjálf, og því
varla svaravprð", eins og ráðherrann
orðaði það. Ég hlýt eiginlega að vera
talsvert upp með mér yfir svarinu,
en tel þó engu að síður að ég verði
að leiðrétta nokkrar staðhæfingar
ráðherrans, þar sem hún vísvitandi,
eða óvart, fer beinlínis með rangt
mál. Raunar kom það mér heldur
ekki á óvart að ráðherrann sæi sig
knúinn til þess að hrópa svolítið til
mín á prenti, því það er ekki alveg
ný bóla, þegar hún á í hlut, að aðrar
skoðanir en hennar séu tóm þvæla
og vitleysa, og þá nokkuð sama hver
á í hlut. Sé einhver Stóri bróðir til á
íslandi um þessar mundir, þá get ég
ekki talist hafa unnið til þeirrar nafn-
giftar, heldur miklu fretnur Jóhanna
sjálf og kerfið hennar. I einum og
sama ráðherranum, Jóhönnu Sig-
urðardóttur, rúmast þeir* bræður
tveir: Stóri bróðir og Stóri sannleikur.
Ráðherrann staðhæfir í upphafi
greinar sinnar að ég hafi fullyrt
meira í greininni, en ég get gengist
við. I ákveðnum tilvikum sem ráð-
herrann nefnir fullyrðingar var ég
að varpa fram spurningum og vanga-
veltum, en ekki fullyrðingum.
Ráðherrann heldur því fram að ég
geri mig seka um að bera saman
sykur og salt, með því að nefna að
útgáfa húsbréfa á þremur árum hafi
verið 33 milljarðar króna, en úti-
standandi skuld ríkissjóðs vegna
spariskírteina ríkissjóðs í 30 ár hafi
um síðustu áramót verið 55 milljarð-
ar króna. Ekki veit ég hvað ráðherr-
ann á við með þessum matreiðslu-
þætti sínum um sykur og salt, en í
mínum huga er einn milljarður króna
einn milljarður króna, og ekkert ann-
að. Það var verið að bera saman fjár-
hæðir, til þess að hinn almenni les-
andi gæti glöggvað sig á þeim stærð-
um sem verið var að ræða. Ég hefði
alveg eins getað sagt að þess væri
ekki langt að bíða, kannski svona
tvö, þijú ár, að útgefin húsbréf næmu
heimingnum af öllum skuldum sjáv-
arútvegsins, sem nú losa 100 millj-
arða króna.
Auðvitað munu skuldbindingar
falla á ríkissjóð
Hinu er svo ekki að leyna, að ráð-
herrann gerir harla lítið sem ekkert
úr þeirri staðreynd að 33 milljarðar
í húsbréfum á undanförnum árum
eru gefnir út með ríkisábyrgð — rík-
issjóður ábyrgist að fullu þessa fjár-
mögnun húsnæðiskerfisins og ætlar
ráðherrann kannski að halda því
fram að engar af þessum skuldbind-
ingum falli á endanum á ríkissjóð,
sem ábyrgðaraðila? Það bæri þá
nýrra við í fjármögnunarkerfí okkar
íslendinga. Sú viðmiðun sem ráð-
herrann nefnir sem áætluð útlán-
atöp, eða 0,25% til 0,30% af heildar-
upphæð, er ómarktæk með öllu, þar
sem húsbréfakerfið er tiltölulega
nýtt af nálinni, og enn komin lítil
reynsla á skil. Það verður ekki fyrr
en eftir nokkuð mörg ár, sem það
skýrist, hversu hátt hlutfall má ætla
að ríkissjóður þurfi að axla, og þar
með skattborgararnir.
Ráðherrann virðist ekki heldur
gera ráð fyrir þeirri staðreynd í
málflutningi sínum, að það sem tald-
ist gullvægt og pottþétt veð hér í
eina tíð, þ.e. veð í íbúðarhúsnæði,
er ekki lengur talið jafnörugg trygg-
ing og áður, því fer raunar víðsíj-
arri. Um slíkt má fá upplýsingar í
bönkum og fyrirtækjum hvarvetna í
landinu. Ahættan sem fylgir því að
hafa ríkisábyrgð á húsbréfakerfinu
eins og það leggur sig, er því miklu
meiri nú en áður — áhætta sem ekki
bara ég, heldur svo fjölmargir aðrir,
þar á meðal samráðherrar félags-
málaráðherra, telja óþarfa áhættu
fyrir ríkissjóð.
Málflutningur ráðherrans, þar sem
hún vísar í athugasemdir OECD um
það hvernig húsnæðiskerfíð er metið
í ríkissjóðslántökum, er bæði misvís-
andi og ómerkilegur. OECD gerði
sem sagt athugasemdir við það að
enginn greinarmunur er gerður á
lántökum sem skattgreiðendur fram-
tíðarinnar bera ábyrgð á annars veg-
ar og hins vegar ábyrgðum sem ríkis-
sjóður gengst fyrir vegna húsbréfa.
Hér er náttúrlega um smáatriði að
ræða, því skattgreiðendur framtíðar-
innar sem ráðherra kýs að nefna
svo, eru sömuleiðis ábyrgðarmenn
ríkissjóðs, eða hvað? Hér hengir ráð-
herrann hatt sinn á formtæknilegt
smáatriði sem skiptir nákvæmlega
engu máli, en þegir þunnu hljóði um
aðalgagnrýnisatriði OECD á hús-
bréfakerfið.
Aðalgagnrýni OECD í ársskýrslu
sinni í fyrra á húsbréfakerfið beind-
ist ekki gegn kerfínu sjálfu, ekki
fremur en aðalgagnrýnin í grein
minni, heldur gegn því að svona
óhemjumiklum fjármunum var dælt
inn á lánsfjármarkaðinn, í skjóli rík-
isábyrgðar og hagstæðra vaxtakjara,
við gangsetningu kerfisins. OECD
gerði einnig athugasemdir við það
að ríkisábyrgð sé á húsbréfakerfínu
eins og það leggur sig, og telur ríkis-
ábyrgðina valda þvi að eftirspurn
eftir húsbréfum aukist, sem hafi þar
Agnes Bragadóttir
„Ráðherrann hengir
hatt sinn á formtækni-
legt smáatriði sem skipt-
ir nákvæmlega engu
máli, en þegir þunnu
hljóði um aðalgagnrýn-
isatriði OECD á hús-
bréfakerfið.“
af leiðandi áhrif á vaxtastigið. Sam-
kvæmt upplýsingum sem ég hef aflað
mér ítrekar OECD þetta gagnrýnis-
atriði sitt í ársskýrslu sinni fyrir þetta
ár, og setur fram mjög harðorða at-
hugasemd, sem beinist ekki einungis
að húsbréfakerfínu, heldur einnig
niðurgreiðslu á vöxtum. Sú skýrsla
er enn ekki komin út. OECD, eins
og fjölmargir aðrir, lítur þó á hús-
bréfakerfíð sem vissa framför, frá
því sem áður var, þegar um pólitískt
skömmtunarkerfi var að ræða, en
leggur engu að síður áherslu á þau
gagnrýnisatriði sem hér voru tíunduð.
Samkvæmt mati félagsmálaráð-
herrans hafa þeir hjá OECD líkast
til ekkert vit á því sem þeir eru að
segja, ekki fremur en aðrir sem eru
svo ósvífnir að hafa aðrar skoðanir
á húsbréfakerfínu en ráðherrann.
Bankarnir takmarka
lánveitingar sínar
Hér í Morgunblaðinu síðastliðinn
sunnudag lýsir Valur Valsson, banka-
stjóri Islandsbanka, ástæðum þess
að bankinn hefur nú ákveðið að
breyta og herða útlánareglur sínar,
þannig að í framtíðinni heyra lán
með sjálfskuldarábyrgðum undan-
tekningu til. Hvers vegna skyldi það
nú vera? Jú, það er vegna þess að
útlánareynsla bankans er með þeim
hætti, að af liðlega tveimur milljörð-
um króna, sem bankinn hefur þurft
að afskrifa í töpuðum útlánum und-
anfarin þrjú ár, var stofnað til 43,6%
þeirra með sjálfskuldarábyrgðum.
Þurfa menn svo að fara í grafgötur
um að óheft ríkisábyrgð á húsbréfum
muni að einhveiju eða jafnvel miklu
leyti falla á sjálfan ríkissjóð í framtíð-
inni, og þar með skattborgara lands-
ins, sem Jóhanna lætur sem hún láti
sér annt um, þegar henni svo hentar?
Ráðherrann gerir á hinn bóginn
mikið úr því að með húsbréfakerfinu
hefur ríkið ekki lánað kaupendum
íbúða eina einustu krónu af þeim 33
milljörðum sem farið hafa í húsbréf,
og því sé hér ekki um kostnað að
ræða sem skattgreiðendur framtíðar-
innar þurfí að bera. En hún gerir lít-
ið úr þeirri staðreynd að meðal ann-
ars með því að rýmka svo aðgang
að lánsfjármagni sem gert hefur ver-
ið, á kjörum sem teljast óeðlilega
góð, í skjóli ríkisábyrgðar, hafa heim-
ilin í landinu aukið skuldir sínar að
meðaltali um 15 milljarða — 15 þús-
und milljónir — á ári, undanfarin
þrjú ár.
Hverjum er ráðherrann að gera
greiða með því að gera öllum eða svo
til öllum kleift að sökkva sér í skulda-
fen, og mara þ'ar í kafí, fram á graf-
arbakkann, eða jafnvel alla leið niður
í gröfina? Eru það ekki skattgreið-
endur framtíðarinnar sem þá þurfa
að taka við klyfjunum?
Lítt heftur aðgangur lántakenda
að lánsfé hlýtur að hafa áhrif á
skuldaaukningu heimilanna og þar
hefur aðgangur að lánsfé í gegnum
húsbréf án nokkurs vafa sín áhrif,
ekki síst vegna þess að lánskjör hús-
bréfa eru með þeim hætti að aðrir
lánsmöguleikar verða í samanburði
ekki fýsilegur kostur fýrir lántakand-
ann. Það býðst hvergi á markaðnum
að hægt sé að taka lán til 25 ára
með 6,5% vöxtum, og svo misjafnlega
miklum afföllum, allt eftir framboði
húsbréfa hveiju sinni.
Að sjálfsögðu hefur fleira komið
til, sem aukið hefur á skuldasöfnun
heimilanna, eins og ráðherrann benti
réttilega á í svari sínu, en það breyt-
ir engu um þá staðreynd að húsbréfa-
kerfíð á sinn þátt í skuldaaukning-
unni, hvað sem ráðherra tautar og
raular. Auk þess er það sömuleiðis
staðreynd að ákveðinn hluti fjár-
magnsins í húsbréfakerfinu fer í að
fjármagna einkaneyslu, þar sem
hvergi nærri allir ijármunirnir skila
sér í íbúðaviðskiptum eða húsbygg-
ingum. Líklega lætur nærri að um
þriðjungur fjármunanna fari í einka-
neyslu.
Ráðherra staðhæfir að ef aðgang-
ur að lánsfé í gegnum húsbréfakerfíð
yrði takmarkaður frá því sem nú er,
yrði lánsfjárþörf heimilanna vegna
íbúðakaupa eða íbúðaskipta sú sama
nema skuldabyrði heimilanna yrði
meiri vegna dýrra skammtímalána í
bankakerfínu. Ég svara þessari stað-
hæfingu ráðherrans á þann veg að í
ljósi þess að bankarnir, ekki bara
Islandsbanki, heldur ugglaust aðrir
viðskiptabankar, munu nú takmarka
mjög útlán sín, vegna geysilegra af-
skrifta á undanförnum árum og krefj-
ast öruggari trygginga, og því er lít-
il hætta á að sú verði þróunin sem
ráðherra lýsti.
Ráðdeild eitur í beinum
ráðherra
Slík breyting útlánareglna mun
leiða til þess að lántakendur munu
hugsa sig tvisvar um áður en þeir
ráðast í rándýrar lántökur og þeir
munu því fremur stefna að spamaði,
einhveiju sem hlýtur að vera eitur í
beinum félagsmálaráðherra, ef
marka má grein hennar. Það er alveg
ljóst að þótt húsnæðislánakerfið flytt-
ist inn í bankakerfið, þá væri þar
ekki um lánveitingar til 25 ára að
ræða. Líklegt má telja að lánþegar
sneru sér fremur til lífeyrissjóðanna,.
með lántökur, ef um grundvallar-
breytingu á kerfínu yrði að ræða, og
ráðherrann bendir réttilega á að
þannig hefðu lífeyrissjóðimir minna
handbært fé til þess að kaupa verð-
bréf á mörkuðum. Raunar kom það
á daginn þegar á síðasta ári að lífeyr-
issjóðirnir juku talsvert lánveitingar
til einstaklinga. Skal það viðurkennt
hér og nú að í þessu efni yfírsást mér
í grein minni.
Ráðherrann gætir ekki sannmælis
þegar hún segir að ég líti algjörlega
framhjá því í minni umfjöllun að til-
gangur húsbréfakerfisins var m.a.
að lántökur heimilanna yrðu sem
mest settar í einn farveg. í grein
minni segi ég: „Auðvitað hefur hús-
bréfakerfið hjálpað mörgum íbúðar-
kaupandanum og húsbyggjandanum
sem raunverulega þurfti á slíkri að-
stoð að halda við að koma sér upp
þaki yfir höfuðið. Því mótmælir ekki
nokkur maður ...“
Það er undarlegt til þess að vita
að félagsmálaráðherra skuli koma
úr Alþýðuflokknum og tilheyra þeim
armi flokksins sem einu sinni var
gjarnan nefndur „gömlu eðalkratarn-
ir“. Þeir hefðu væntanlega viljað
leggja eitthvað annað og dyggðugra
til málanna en það að veija taum-
lausa eyðslu og óráðsíu. Ekki er ólík-
legt að þeir hefðu talið það til dyggða
að fólk sæi fótum sínum forráð og
sparaði áður en það eyddi og eyddi
þá á eigin ábyrgð en ekki ríkisins.
Ugglaust hefðu margir kratar af
gamla skólanum viljað spoma við
eyðslu um efni fram, þar sem þeir
hefðu séð það sem ráðherrann ekki
sér, að taumlaus útgáfa húsbréfa á
undanförnum árum, einkum 1990 og
1991, varð til þess að slíkt magn nýs
lánsijár flæddi óheft inn á markað-
inn, á óeðlilega góðum kjörum, sem
varð til þess að þeir sem áttu þess
kost að verða sér úti um slíkt lánsfé,
notfærðu sér tækifærið, og þar með
var atvinnulífið svelt af lánsfé. Heim-
ilin f landinu búa því við betri og
Námaleyfí KfsiUdjumiar
framlengt til ársins 2010
Á FUNDI iðnaðarráðherra og umhverfisráðherra með að-
standendum Kísiliðjunnar hf. í Mývatnssveit, fulltrúum lan-
deigenda og sveitarstjórna á Hótel Reynihlíð í gærmorgun'
var undirritaður nýr samningur um starfsleyfi Kísiliðjunnar
hf., þar sem kveðið er á um leyfi til efnistöku á Ytri-Flóa
til ársins 2010. Svæðið sem Kísiliðjan hefur til efnistöku
samkvæmt nýjum samningi er nokkru stærra en áður, nem-
ur nú um 15-16% af vatnsfleti. Iðnaðarráðherra kynnti jafn-
framt að hluti leyfisgjalds fyrir kísilgúrnám rynni til atvinnu-
eflingar á svæðinu. Umhverfisráðherra gerði grein fyrir
drögum að frumvarpi um breytingar á lögum um verndun
Laxár og Mývatns, þar sem kveðið verður á um takmörkun
á kísilgúrnámi. Sveitarstjóri kvaðst að loknum fundi feginn
að náð væri mikilvægum áfanga fyrir sveitarfélagið.
Jón Sigurðsson, iðnaðarráðherra,
gat þess á fundi með blaðamönnum
að í hinu nýja leyfi væri tekið tillit
til niðurstaðna rannsókna á lífríki
Mývatns, meðal annars að líta
mætti á Ytri-Flóa og Syðri-Flóa sem
aðskilin svæði vegna mismunandi
strauma og setflutninga, svo og að
langvarandi námavinnsla í Bolum,
sunnan Teigarhorns, gæti haft í för
með sér verulegar breytingar á lífs-
skilyrðum í Mývatni. Að mati ráðu-
neytisins jafngildi leyfi fyrir náma-
vinnslu í Syðri-Flóa vinnslu í nýju
stöðuvatni og ekki rétt að taka þá
áhættu sem því gæti fylgt fyrir líf-
ríki Mývatns.
Atvinnueflingarsjóður
Iðnaðarráðherra gat þess að leyfi
til kísilgúrnáms væri lengt til ársins
2010 til að eyða óvissu um framtíð
fyrirtækisins, ekki síst vegna þeirra
Morgunblaðið/Rúnar Þór
Nýtt námaleyfi
Nýr samningur um kísilgúrnám í Mývatni staðfestur, f.v.: Björn Friðf-
innsson ráðuneytissljóri, Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra og Eiður
Guðnason umhverfisráðherra.
hagsmuna sem í húfí væru fyrir íbúa
svæðisins og þjóðfélagið í heild.
Ráðherra kynnti í tengslum við
þetta að fimmtungur leyfisgjalds
fyrir kísilgúrnámið myndi renna í
sjóð til undirbúnings því að efla at-
Í"
aðgengilegri lánskjör en fyrirtækin.
Hvar getur slíkt endað, nema með
ósköpum?
Óvinsælar ákvarðanir
Það er undarleg árátta hjá félags-
málaráðherra, að beija stöðugt höfð-
inu utan í steinsteypu, í stað þess
að viðurkenna nú gallana á eigin
kerfi, skoða þá málefnalega og reyna
síðan að sníða þá af. Flestir sem
láta til sín taka í þjóðfélagsumræð-
unni í dag, að félagsmálaráðherra
undanskildum, virðast þeirrar skoð-
unar að það sé lífsspursmál að ná
niður raunvaxtastiginu fyrir skuld-
sett atvinnufyrirtæki þessa lands.
Hugsanlega er nú að því komið að
þeir sem halda um stjórnartaumana
á fjármálasviðinu, í víðasta skiln-
ingi, verða beinlínis að taka afar
óvinsæla, en stefnumarkandi ákvörð-
un, í þá veru að lánskjör heimilanna
verði að versna, til þess að fjármagn-
ið verði ódýrara fyrir atvinnulífið.
Víðast hvar erlendis er þessi háttur
hafður á og ekki er feiknar viðamik-
ið félagskerfí við lýði, þar sem
áhersla er lögð á ríkisábyrgð og nið-
urgreidda vexti. Auðvitað mun það
ekki reynast stjórnmálamönnum
auðvelt, að segja við þær aðstæður
sem nú ríkja í þjóðfélaginu, að rétt
sé að selja lánsfé til heimilanna dýr-
ar en til annarra, en samt sem áður
er það staðreynd að slík ákvörðun
gæti orðið til þess að hjól atvinnulífs-
ins færu aftur að snúast með meiri
hraða en þau gera nú.
Á forsíðu Vísbendingar frá 19.
febrúar segir m.a. „Vextir annarra
langtímaskuldabréfa hafa þróast
svipað og vextir húsbréfa. Húsbréf
eru stór hluti markaðarins, en mestu
um áhrif þeirra á vaxtamyndun ræð-
ur það að framboð þeirra sveiflast
mjög mikið ... Eftir myndinni að
dæma eru breytingar á framboði
húsbréfa ágætisfyrirboði um vaxta-
breytingar. Framboðið hefur verið
lítið undanfarnar vikur og því útlit
fyrir að vextirnir lækki enn. Gera
verður ráð fyrir að vextir spariskír-
teina og annarra verðtryggðra
skuldabréfa fylgi á eftir.“
Á þessari sömu forsíðu er jafn-
framt sýnd mynd af ávöxtunarkröfu
húsbréfa og framboði þeirra, sem
sýnir svo ekki verður um villst að
vaxtastig húsbréfanna ræðst af
vinnulífið í þeim sveitarfélögum þar
sem íbúarnir eiga hag sinn undir
kísilgúrverksmiðjunni. Um er að
ræða 130 krónur á tonn fram til
2002 og 325 krónur á tonn upp frá
því. Að þessu myndi starfa nefnd á
vegum hagsmunaaðila og ráðu-
neyta.
Ný lög um verndun Laxár
og Mývatns
Eiður Guðnason, umhverfisráð-
herra, gerði á fundinum grein fyrir
þvi að hann hefði látið semja drög
að frumvarpi um breytingar á lögum
um verndun Laxár og Mývatns.
Þessi drög væru enn til athugunar
hjá ríkisstjórn en yrðu lögð fram á
yfirstandandi þingi. í þessum lögum
yrðu staðfestar heimildir til Kísiliðj-
unnar hf. til kísilgúrnáms á botni
Mývatns til ársins 2010 svolátandi:
„Kísilgúrnám á botni Mývatns er
óheimilt. Þó er heimilt að vinna kís-
ilgúr úr botni á tilteknu svæði í
Ytri-Flóa til ársloka 2010. Svæði
þetta er skilgreint nánar í náma-
leyfi til Kísiliðjunnar hf. útgefnu af
iðnaðarráðherra 7. apríl 1993.“
framboði hveiju sinni (sjá mynd).
Með hliðsjón af þessu línuriti er því
staðhæfing félagsmálaráðherra í þá
veru að húsbréf séu svo lítill hluti
verðbréfamarkaðarins að áhrif
þeirra á vaxtastig í landinu séu
óveruleg jafn ósönn og megnið af
gífur- og fúkyrðagrein ráðherrans.
Talar í þversögnum
Þá hlýtur það að sæta furðu að
þingmaður í ég veit ekki hvað mörg
ár og ráðherra félagsmála frá árinu
1987 skuli leyfa sér málflutning á
borð við þann sem Jóhanna gerir í
fjórða dálki greinar sinnar, þar sem
hún gerir skuldaaukningu heimil-
anna í landinu að umræðu efni og
segir m.a.: „Það er tiltölulega auð-
velt að fá skammtímalán í banka-
kerfinu sem ekki var áður. Kröfur
til lántakenda í bankakerfinu eru
ekki aðrar en að veð eða sjálfskuld-
arábyrgðarmaður standi á bak við
lán. Ekki er spurt um greiðslugetu
eins og gert er í húsbréfakerfinu.
Fólk getur farið á milli bankastofn-
ana á sama degi og fengið lán nán-
ast eftir þörfum í lánastofnunum."
En undir lok svargreinar sinnar seg-
ir ráðherrann á hinn bóginn, þegar
hún ræðir „hinar skelfílegu afleiðing-
ar“ þess að ríkisábyrgð yrði afnumin
og húsbréfakerfíð yrði einkavætt:
„Væntanlega færi þá húsbréfakerfið
alfarið inn í bankakerfið. Áhrifin
yrðu þau að vextir húsbréfa myndu
hækka, meiri krafa yrði gerð til veð-
hæfni eigna sem gerði það að verkum
að lánshlutfall myndi lækka og yrði
sennilega mismunandi eftir verðlagi
fasteigna um landið." Hvort meinar
nú ráðherrann A eða B, því augljóst
er að fyrri tilvitnunin stangast á við
hina síðari? Hvort er auðvelt að fá
bankalán eða erfitt?
Hefur alltaf verið svona
Það er náttúrlega grundvallar-
spurning, hvað myndi gerast, ef rík-
isábyrgð væri aflétt, um það deili
ég ekki við ráðherrann. Raunar tel
ég svar hennar við gagnrýni minni
á ríkisábyrgð, í þá veru að þetta
hafí alltaf verið svona í íbúðalána-
kerfinu, yfirmáta lélegt. Hvað með
það þótt þetta hafi alltaf verið svona?
Er þar með sagt að ekki megi breyta
því sem verið hefur, sérstaklega ef
það er rangt og kallar fram sólundun
og ábyrgðarleysi með fjármuni ann-
arra, þ.e. skattborgaranna? Síðan
hvenær varð félagsmálaráðherra Al-
þýðuflokksins helsti eyðslumálaráð-
herra landsins og ver sólundun og
sukk með kjafti, klóm, og mér sýnist
vígtönnum líka? Hvernig ætlar fé-
lagsmálaráðherra að réttlæta og
veija, að þau þijú ár sem húsbréfa:
kerfið hennar hefur verið vi.ð lýði,
hafa skuldir heimilanna vegna íbúð-
alána frá upphafí aukist úr 94 millj-
örðum í 127 milljarða, eða um rúm-
lega þriðjung? Raunveruleikasam-
band ráðherrans hlýtur að vera æði
gloppótt, fyrst hún telur að lýsa j
megj þessari 33ja milljarða skulda-
aukningu heimilanna í íbúðakerfinu
á þremur árum með atviksorðinu
„aðeins“ eins og hún gerir í svar-
grein sinni.
Eða hvernig ætlar ráðherrann að
rökstyðja að þeir 17 milljarðar króna
af þeim 33 sem gefnir hafa verið út
í húsbréfakerfinu og leitað hafa út
á markaðinn á undanförnum þremur
árum, hafi ekki áhrif á vaxtastig í
landinu? Er ráðherrann kannski bú-
inn að gleyma því að hún situr í ríkis-
stjórn sem reitti hár sitt af áhyggjum
yfír því hver áhrifin yrðu á lánsíjár-
markaðinn hér innanlands og vaxta-
stigið, þegar. ríkissjóður væri rekinn
með 10 milljarða halla? Ég hefði
talið að það væri stigsmunur en ekki
eðlis á milli tæplega 6 milljarða
króna og 10 milljarða. Hvernig geta
þessir 17 milljarðar verið svona
áhrifalitlir í aðra röndina, en þeir
22,5 milljarðar sem ráðherrann segir
að hafí leitað beint út á markaðinn
hjá Byggingarsjóði ríkisins með ’86-
kerfinu, svo áhrifamiklir að þeir hafi
þegar í stað haft áhrif á vaxtastigið?
Sannleikurinn er sá, að grein fé-
lagsmálaráðherra er svo morandi af
þversögnum, að það myndi æra
óstöðugan að fara yfir þær lið fyrir
lið og hrekja, enda grunar mig að
svargrein hennar hafi verið rituð í
einu bræðiskastinu.
Að lokum þetta: Ráðherrann gefur
mér nafngiftina Stóri bróðir undir lok _
greinar sinnar og segir þar m.a.
„Stóri bróðir veit hvað skynsamlegt
er að gefa út mikið af húsbréfum
og býr því til skömmtunarkerfi svo
fólkið þurfí að fara í rússneska bið-
röð til að koma sér upp þaki yfír
höfuðið. Og við þökkum pent fyrir
meðan Stóri bróðir ákveður ekki fyr-
ir okkur hvort við málum íbúðirnar
gular eða grænar, rauðar eða blá-
ar.“ Ég hef ekki hinn minnsta áhuga
á því að ráðskast með litaval, þegar
ráðherrann tekur sér pensil í hönd
til að mála veggi sína, eins og hún
lætur í veðri vaka í grein sinni. En
þegar bræði hennar er höfð í huga
í greinarkorninu tíu dálka, þá get
ég vart ímyndað mér að hún sjái
annað en rautt, þegar þessi tilskrif
mín hitta fyrir augu hennar á skír-
dagsmorgun og mæli því með því
að hún notist við rauða málningu,
næst þegar hún ætlar að mála mig
sem skrattann á vegginn. Hafí fé-
lagsmálaráðherra síðan hina gleði-
legustu páska.
Höfnndnr er blaðamaður.