Morgunblaðið - 08.04.1993, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1993
KREPPIR AÐ I ATVINNUMALUM BOLVIKINGA
FYRIR um einum áratug var Bolungarvík
með einhverjar hæstu meðaltekjur á íbúa á
öllu landinu og allir sem vettiingi gátu vald-
ið unnu við að bjarga verðmætum úr sjó og
gera úr þeim söluhæfa vöru. Um miðjan
febrúar varð bæjarfélagið fyrir stórkostlegu
áfalli þegar burðarásinn í atvinnulífinu, Ein-
ar Guðfinnsson hf., stöðvaði starfsemi sína
og var lýstur gjaldþrota. Yfir 100 manns var
sagt upp störfum og hafa fæstir þeirra feng-
ið vinnu á ný. Samdráttur hefur orðið í þjón-
ustugreinum og sumir eru farnir að hugsa
sér til hreyfings í atvinnuleit til annarra
byggðarlaga, en aðrir telja sig hvergi geta
farið vegna fasteigna sinna og annarra
skuldbindinga. Heimamenn róa lífróður
þessa dagana við að halda kvótanum og
hafa stofnað hlutafélagið Ósvör, sem hefur
gert tilboð í ísfisktogarann Dagrúnu ásamt
kvóta hans, og áhöfnin á skipinu hefur í
samstarfi við útgerðarfélag í Hnífsdal gert
tilboð í leigu á skipinu. En eitt eiga Bolvík-
ingar sameiginlegt; þeir eiga heima í Bol-
ungarvík og þar vilja þeir helst af öllu vera
og ala upp komandi kynslóðir.
Texti: Guðjón Guðmundsson
Myndir: Arni Sæberg
Víðir Jónsson skipstjóri á Dagrúnu harðorður út í seinagang í embættismannakerfinu
Svona vinnu-
brögð tíðkast
ekki til sjós
VIÐIR Jónsson skipstjóri á Dagrúnu er óvanur því að stika
göturnar og hafa ekkert fyrir stafni. Hann hefur verið
skipsljóri á Dagrúnu í tólf ár og fengið orð á sig fyrir að
vera harðduglegur og fengsæll skipstjóri. En í kjölfar gjald-
þrots Einars Guðfinnssonar hf. hefur skipið hans legið við
festar í Bolungarvíkurhöfn nú í tvær vikur. Hann hefur
þó ekki lagt árar í bát og hefur í félagi við fimmtán manna
áhöfn sína og útgerðarfélagið Leiti í Hnífsdal gert skipta-
ráðanda í þrotabúi Einars Guðfinnssonar hf. tilboð í leigu
á Dagrúnu. Hann segir að hverfi kvóti skipsins úr bæjarfé-
laginu sé ekkert annað að gera en pakka saman og flytja
burt frá staðnum.
„Við höfum skoðað leigu á skip-
inu og það kemur í ljós núna um
páskana hvort af þessu verður. Við
verðum þá ráðnir sem áhöfn á skip-
ið. En samt getum við í raun ekki
leigt skipið því leigukvótinn er svo
dýr — kvótinn sem við í raun og
veru bjuggum til viðmiðunarárin,
ásamt fiskvinnslufólkinu og fleir-
um. Svona er þetta kaldhæðnislegt.
Núna ræður fólkið sem myndi vilja
nýta þessar heimildir engu um kvót-
ann. Við veiddum 220 lestir síðustu
fjórtán dagana sem við vorum á
sjó, aflaverðmætið var 15,5 milljón-
ir og 30% aflans var utankvótafisk-
ur, en þrotabúið vill ekki gera út
skipið af einhverjum ástæðum,"
sagði Víðir.
Hann sagði að samkvæmt tilboð-
inu yrði aflanum landað í Bolungar-
vík og unninn að mestu leyti í Hnífs-
dal. Tilboðið væri komið fyrir áeggj-
an áhafnarinnar, en óvíst væri
hvenær mætti vænta svara. „Emb-
ættismennirnir vinna ekki hratt og
ég held að það sé óhætt að koma
þeim skilaboðum á framfæri að
svona er ekki unnið til sjós. Við
eigum samt engan annan kost en
að bíða, þótt okkur þyki það sárt.
Seinagangurinn er ekki hjá okkur,
kerfið er einfaldlega svona. Held-
urðu að það sé eitthvert vit í því
að kröfulýsingarfrestur er sam-
kvæmt lögum þrír mánuðir? Kröfur
í þrotabúið eru allar löngu komnar
fram, en fresturinn rennur út um
miðjan maí. Það er allt í uppnámi
hérna á meðan og fólk er skít-
hrætt. .. allir hugsa: „Hvað eigum
við að gera? Hvert eigum við að
fara?“
Menn hafa verið að tala um að
nota sumarið til að koma sér héðan
á brott meðan allir vegir séu færir.
Kvótastaðan í dag er fjögur þorsk-
ígildistonn'á mann. Ef við missum
Dagrúnu með allan sinn kvóta þá
eigum við eftir 2,3 tonn á mann.
Að mínu mati getum við ekki öll
lifað á því, það hlýtur að fækka
hérna ef svo fer. Við getum ekki
lifað á loftinu. En við kunnum ekk-
ert annað en að afla fisks úr sjó
og verka fisk og við eigum heima
hér. Hér er allt okkar,“ sagði Víðir.
70 þúsund tonn á 18 árum
Dagrúnu fylgir 2 þúsund þorsk-
ígildistonna kvóti og Heiðrúnu
1.400 þorskígildistonna kvóti, sem
er einkum samansettur af grálúðu-
kvóta og þorskkvóta. Heildarkvóti
Bolvíkinga er 4.800 þorskígildis-
tonn. Víðir sagði að þegar skipinu
var úthlutaður þessi kvóti hefði
hann verið fimmti stærsti þorsk-
ígildistonna kvóti íslands.
„1983, ári áður en kvótakerfið
var sett á, veiddust 280 þúsund
tonn á íslandsmiðum. Dagrún átti
2.100 tonn af þorski. 1992 var út-
hlutað 280 þúsund tonnum og þá
fékk hún 1.100 tonna kvóta. Ein-
hvers staðar í kvótakerfinu eru
1.000 tonnin okkar, sem við veidd-
um á síðasta fijálsa árinu. Ég gæti
ímyndað mér að skipið hefði landað
um 70 þúsund tonnum á þeim átján
árum sem það hefur verið hér og
ætli það sé ekki á núverandi verð-
lagi um 3,5 milljarðar kr.,“ sagði
Víðir.
Ekki komið fram
af fullum þunga
Víðir kvaðst vera þeirrar skoðun-
ar að það væru margir samverk-
andi þættir sem hefðu hrundið at-
burðarásinni af stað í Bolungarvík.
Þetta væri fimmtán ára saga, þar
sem allt legðist á eitt, gengisstefna,
fjárfestingar og fleira. „Þetta hefur
ekki komið fram af fullum þunga
enn. Það eru að stórum hluta hús-
mæður og unglingar sem ekki hafa
vinnu og svo auðvitað sjómennirnir.
Á flestum heimilum er ein fyrir-
vinna ennþá, en þegar fram líður
held ég að þrengi óhjákvæmilega
smátt og smátt að.“
Víðir sagði að hann væri alltaf
að skoða möguleika á því að flytj-
ast á brott frá Bolungarvík með
fjölskylduna, konu og fjögur börn.
„Það er ekki um annað að ræða,
en auðvitað bíð ég eftir niðurstöð-
unni í málefnum Ósvarar. Ef það
gengur ekki upp reynir maður helst
að koma sér eitthvert á togara. Ég
á náttúrulega hús hérna eins og
flestir aðrir, en það verður að vera
einhver atvinna líka. Það er ekki
nema um tíu ár síðan þetta bæjarfé-
lag var, ásamt Garðahæ og Sel-
tjarnarnesi, í tvö eða þijú ár í röð
með hæstu meðaltekjur á íbúa á
landinu. Þetta eru því mikil um-
skipti. Maður hrekkur ekki við fyrr
en maður er orðinn atvinnulaus, því
hér hefur alltaf verið fiskur og aft-
ur fiskur og veiðar og vinnsla alveg
frá því að maður var að alast upp.“
Við festar
DAGRÚN og Heiðrún við festar í Bolungarvíkur-
höfn auk smærri handfærabáta. Víðir Jónsson,
skipstjóri á Dagrúnu, situr á pollanum, en ekki
er víst að hann verði íengi aðgerðarlaus, því hann
hefur í félagi við áhöfn sína og útgerðarfélag í
Hnífsdal gert tilboð um leigu á skipinu.
Benedikt Bjarnason, eigandi Verslunar Bjarna Eiríkssonar
Víðtæk áhrif í hlið-
argreinum í bænum
GJALDÞROT fyrirtækisins Einars Guðfinnssonar á Bolung-
arvík hefur haft víðtæk áhrif í Bolungarvík. Yfir 100 manns
eru á atvinnuleysisskrá og samdráttar hefur orðið vart í
þjónustugreinum í bæjarfélaginu. Verslun Bjarna Eiríks-
sonar á Hafnargötu, sem í daglegu tali er nefnd Bjarna-
búð, er beint á móti frystihúsi EG og i kaffi- og matartím-
um streymdi fiskvinnslufólk inn í verslun hans þegar allt
lék í lyndi. Nú eru verslunarhættirnir með öðru sniði og
samdráttar hefur orðið vart í verslun Benedikts.
Benedikt var tengdur sjávarút-
vegsgreinunum í Bolungarvík í um
hálfa öld, en faðir hans, Bjarni Ei-
ríksson, setti á stofn verslun, útgerð
og fiskvinnslu árið 1927 og var einn
af stofnendum íshúsfélags Bol-
ungarvíkur hf. 1928, núverandi
frystihúss. Hann gekkst fyrir stofn-
un Græðis hf. árið 1947 og starfaði
við fyrirtæki sín þar til hann lést
1958.
Benedikt hætti afskiptum af
rekstri Græðis fyrir tveimur árum.
VeLtuminnkun
„Sökum nálægðar við svo mann-
margan vinnustað sem frystihúsið
hefur verið hefur stöðvun atvinnu
þar að sjálfsögðu komið niður á
verslun minni. I kaffi- og matartím-
um fylltist búðin jafnan af starfs-
fólki frystihússins. Eftir lokun þess
hefur verslunarmátinn færst í annan
farveg. Verslunin er nú jafnari en
af eðlilegum ástæðum héfur veltan
minnkað. Fóik biður ekki um lán-
sviðskipti og það er greinilegt að
það gætir mikillar varkárni í inn-
kaupum," sagði Benedikt.
Búðareigandinn
BENEDIKT Bjarnason hefur
orðið var við 10% veltusamdrátt
eftir að frystihús EG stöðvaði
um miðjan febrúar.
Röng gengisskráning
Benedikt sagði að íbúar í Bolung-
arvík hefðu unnið að því hörðum
höndum að byggja upp myndarlegan
bæ með góðu þjónustustigi. „Þegar
undirstaðan brestur fylgja einnig að
sjálfsögðu í kjölfarið hliðaratvinnu-
greinarnar. Það eru því grimm örlög
og sárt að standa allt í einu frammi
fyrir víðtæku atvinnuleysi hjá fólki
sem hefur ekki þekkt slíkt böl síðan
á kreppuárunum fyrir 1940. Hér
hefur atvinnustig verið hátt og fólk
nánast ekki þekkt annað og af þeim
sökum er erfitt að sætta sig við
hvernig komið er,“ sagði Benedikt.
Hann sagði að áratuga óstjórn í
gengismálum ætti ekki síst sök á
því hve illa stödd mörg fyrirtæki
væru. „Það er mín skoðun að geng-
ið hafi verið of hátt skráð um ára-
tugi og í engu samræmi við þarfir
útflutningsatvinnuveganna. Það
hefur verið innflutningi í vil en and-
stætt útflutningi, og því verið ávísað
á fölsk verðmæti, sem örvað hefur
eyðslu og íjárfestingar úr hófi fram.
Vitaskuld eru aðrir þættir sem og
hafa aukið erfiðleika útflutnings-
greina, svo sem há verðbólga og því
samfara háar verðbætur og vextir
sem flest fyrirtæki í sjávarútvegi
hafa enn ekki náð sér upp úr. Okk-
ur Bolvíkingum er lífsnauðsyn að
atvinnuhjólin fari að snúast á ný
sem allra fyrst og að ná upp því
atvinnustigi sem hér hefur best ver-
ið ríkjandi um tíðina," sagði Bene-
dikt.