Morgunblaðið - 08.04.1993, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1993
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 687. þáttur
Enn á þátturinn góð bréf að
þakka. Fyrstur tekur til máls Jón
Á. Gissurarson:
„Orðabók Menningarsjóðs tel-
ur ofnotkun orðsins maður sem
óákveðins fornafns fara illa.
Ætli eftirfarandi glefsa úr
blaðagrein renni ekki stoðum
undir þá skoðun?
„Það kemur enginn til manns
og kreistir upp úr manni skoðan-
ir manns og hrindir þeim í fram-
kvæmd, þótt maður sért [sic]
óánægður. ..“
Til hvaða annarra orða gæti
höfundur hafa gripið svo að úr
hefði orðið brúkleg íslenska?
Maðurinn sem tegundarheiti
er gamall í íslensku máli. Sömu
reglu hafa menn fylgt um teg-
undaheiti annarra dýrahópa, þ.e.
eintala með ákveðnum greini. í
tíma hjá Sigurði Guðmundssyni
bar þetta einhveiju sinni á góma.
Hann taldi betur fara á að hafa
þessi orð í fleirtölu án greinis í
þessari merkingu. Hefur mér
fundist svo æ síðan. En ýmis
sjávarkvikindi valda hér vand-
kvæðum. Menn segðu varla að
þorskar veiddust á Selvogs-
banka eða loðnur fyndust við
Langanes. Hvað leggur þú til
þessara mála?“
Umsjónarmaður segir fyrst
að honum leiðist mjög málfar
af því tagi sem Jón tók dæmið
af. Sá sem það hefur skrifað,
er raunar svo málhaltur, að
notkun orðsins þú sem óákveð-
ins fornafns hefur glapið fyrir
honum: „þótt maður sért“. En
hvað er til ráða? í fyrsta lagi
má fara þá leið sem Sigurður
skólameistari kenndi okkur. Hún
er ekki með öllu sambærileg við
það ágæta tal að hafa þorsk
og loðnu fyrir safnheiti (nomen
collectivum). í tilvitnuninni,
sem Jón tók, væri einnig hægt
að setja fornafn fyrstu persónu
í stað maður. Ég held að annað
hvort þetta væri til ráða. Hins
vegar bannfærir umsjónarmaður
ekki með öllu þann málsið að
hafa maður fyrir óákveðið for-
nafn. En það verður að gera
með mikilli gát.
Framhald af bréfí Jóns Á.
Gissurarsonar kemur síðar.
★
Hlymrekur handan kvað:
Af fjallsegg sér Finnbogi renndi
á flug, svo ei stöðvunar kenndi,
hann skaust upp hinumegin ...
og varð allshugar feginn,
er ör (eftir viku) ’onum hvíldina sendi.
Nikulás norðan ljóðar mein-
leysislega á einn limrahöfunda
þáttarins:
Frökk var Vilfríður vestan í draumi,
en í vökunni gerði allt í laumi
svo hljóðlát í spori,
jafnt á hausti sem vori,
og læddist sem lúsin með saumi.
★
Þá tekur til máls Jakob
Bjömsson, og þakka ég honum
vel skrifað og rökstutt bréf. Við
skólabræðurnir eram ekki alltaf
á einu máli, en sjónarmið hans
eiga ekki síður rétt á sér en
mín. í næsta þætti mun ég víkja
nánar að efni bréfsins, en gef
honum orðið um sinn:
„í þætti þínum laugardaginn
27. febrúar sl. segir þú: „í guðs
bænum, fréttastjórar og ritstjór-
ar, skáld og aðrir snillingar:
Útrýmið orðinu „umhverfís-
vænn“.“
Ég segi á móti: í guðs bæn-
um, umsjónarmaður: Ekki þetta
offors! Þú vilt nota orðið „vist-
vænn“ eða „visthollur" í staðinn
fyrir „umhverfisvænn". Bæði
fyrmefndu orðin eru ágæt og
ekkert hef ég á móti því að þau
séu notuð þar sem þau geta átt
við. En þau geta með engu móti
komið almennt í stað „umhverf-
isvænn“ af þeirri einföldu
ástæðu að orðin „umhverfi“ og
„vist“ eru alls ekki sömu merk-
ingar. „Umhverfi" er samheiti á
því sem hverfíst um eða lykur
um (fransk/enska orðið „envir-
onment" felur líka í sér þessa
„umlykjandi“ merkingu), en orð-
ið „vist“ er haft sem heiti á
þeirri heild sem lífverur og um-
hverfí þeirra mynda, sbr. „vist-
fræði“ (ecologia). Merkingarsvið
orðsins „umhverfí" er miklu
víðfeðmara en orðsins „vist“.
„Umhverfi" getur verið hvort
heldur sem er dautt eða lifandi
eða blanda af hvorutveggja;
náttúralegt eða manngert eða
blanda af hvorutveggja, en
„vist“ felur ávallt í sér lífverar.
Safnaðarheimili Matthíasar-
kirkju á Akureyri er ágætlega
umhverfisvænt; það fellur prýði-
lega inn í umhverfi kirkjunnar.
Það væri hinsvegar alger enda-
leysa að tala um að það sé „vist-
vænt“ eða „visthollt“.
Lofum því fyrir alla muni orð-
inu „umhverfisvænn" að lifa og
notum það þar sem það hentar.
Með því er ekki sagt að það eigi
að nota í tíma og ótíma og aldrei
nein önnur orð. „Vistvænn“ eða
„visthollur“ geta stundum verið
réttu oi’ðin; fallið betur að því
hugtaki sem orðinu er ætlað að
lýsa. Miðaldra bankastjóra og
fermingardreng henta ekki
sömu fötin. Eins er um mismun-
andi hugtök. Þau þurfa mismun-
andi búning. Hvorki ber að út-
rýma fermingarfötum né banka-
stjórafötum. Þau eiga bæði rétt
á sér. Eins er um mismunandi
orð. Með bestu kveðjum."
Bandarískir listamenn í Portinu
Bandarísku myndlistarmenn-
irnir Charles L. Ransom og
Kristina L. Tollefson opna sýn-
ingar á verkum sínum í list-
• • •
Opið idag, skírdag, kl. 10-16.
Opið á laugard. kí. 10-16.
Almenna fasteignasalan sf.
var stofnuð 12. júlí 1944.
salnum Portinu í Hafnarfirði á
laugardag 10. apríl kl. 15.00,
og standa þær fram til 25.
apríl.
AIMENNA
FASTEIGHASAL AM
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370
Charles L. Ransom nam við
College of Idaho og hélt til fram-
haldsnáms í háskóla Mexíkóborg-
ar, og Oregon-háskóla á 6. áratug-
inum, auk viðbótarnáms við Stan-
ford-háskóla árið 1976. Hann hef-
ur fengist við kennslu samhliða
listsköpun sinni, og var prófessor
í listum við Portland Community
College á áranum 1967-1983.
Ransom hefur haldið einkasýning-
ar á verkum sínum víða í Banda-
ríkjunum, auk sýninga í Brasilíu,
Portúgal og Cayman-eyjum.
Kristina L. Tollefson nam við
Cranbrook Academy of Art í Mich-
igan-fylki, og fór til framhalds-
náms í Carleton College í Minne-
sota í Bandaríkjunum. Hún hefur
fengist við kennslu, og haldið
einkasýningar víða í Bandaríkjun-
um. Hingað til lands kemur hún
með stuðningi Fulbright-stofnun-
arinnar, og segist hún hafa komið
hingað vegna þess hversu athygl-
isverð hin óstöðuga jarðfræði
landsins var. Mörg fyrri verka
hana hafi fengist við umbreytingu
hluta fyrir áhrif náttúruaflanna;
elds, vatns, vinds, o.sfrv. Hún hef-
ur dvalist hér í níu mánuði og
segir verk sín vera n.k. huglæga
heimild eða dagbók þeirrar dval—
ar.
„Höfuðþættir þessar tímabils.
hafa verið hreyfíng, uppgötvun og
skilgreining. Ég hef reynt að leita
að smáatriðum í umhverfí mínu
sem gefa til kynna stærri og víð-
tækari sýn.“
911 KA 91 97fl L^RUS Þ’ VALDIMARSSON FRAMKVÆMDASTJÓRI
L I \ d\JaC,\0l\J KRISTINN SIGURJÓNSSON, HRL. löggiltur fasteignasau
Til sýnis og sölu meðal annarra eigna:
Við Jöklafold - tilboð óskast
Ný og glæsileg 3ja herb. íbúð á 2. hæð, 82,3 fm nettó. Þvottakrókur á
rúmg. baði. Parket. Fullgerð sameign. 40 ára húsnæðislán kr. 4,9 millj.
Glæsileg eign á frábærum stað
Einbýlishús - steinhús, ein hæð, 171,2 fm nettó við Selvogsgrunn.
Töluvert endurnýjað. Bílskúr tæpir 30 fm. Glæsilegur trjágarður.
Einbýlishús - hagkvæm skipti möguleg
Vel byggt og vel með farið einnar hæðar steinhús í Vogunum um 165
fm auk bílskúrs 23 fm. Glæsileg lóð. Skipti möguleg á góðri rbúð eða
hæð. Teikning á skrifstofu.
Skammt frá Hótel Sögu
Á vinsælum stað á Högunum. 5 herb. neðri hæð í þríbýlishúsi um 130
fm. Allt sér. Glæsileg lóð. Bílskúrsréttur. Tilboð óskast.
Fyrir smið eða laghentan
3ja herb. ibúðir í steinhúsum í gamla austurbænum. Lausar strax.
Þarfnast nokkurra endurbóta. Tilboð óskast.
Endaíbúð - tilboð óskast
Á 1. hæð við Stóragerði 4ra herb. íbúð um 100 fm í vesturenda.
Nýleg eldhúsinnrétting. Sérhiti. Tvennar svalir. Mikil og góð lán fylgja.
Útsýni.
Við Digranesveg - útsýni - tilboð óskast
Vel byggð og vel með farin húseign, tvær hæðir og kj. Á hæðunum
er mjög góð 5 herb. íb. ( kj. er 2ja herb. íb. Góður bílskúr 33,6 fm auk
kj. Frábært útsýni.
DAGBÓK
ÁRNAÐ HEILLA
Q /\ára afmæli. Hólm-
O U fríður Þóroddsdótt-
ir, Hjallavegi 52, verður átt-
ræð laugardaginn 10. apríl.
7 Oára afmæli. Jón
I V/ Bogason, rannsókn-
armaður, Sæbóísbraut 32,
Kópavogi, verður sjötugur
9. apríl. Hann tekur á móti
gestum ásamt eiginkonu
sinni, Guðrúnu B. Sigur-
jónsdóttur, laugardaginn 10.
apríl kl. 15.30-18 í Setrinu,
Félagsheimili Kópavogs,
Fannborg 2, 1. hæð.
/?^\ára afmæli. Einar
Vf vf Sigurðsson, há-
skólabókavörður, Kringl-
unni 45, Reykjavík, verður
sextugur laugardaginn 10.
apríl. Hann og eiginkona
hans, Margrét Anna Sigurð-
ardóttir, taka á móti gestum
á afmælisdaginn kl. 17-20 í
Breiðfirðingabúð, Faxafeni
14.
tug í dag. Hún tekur á mótfy/
gestum í Hafnarborg, menn-
ingar og listastofnun Hafnar-
fjarðar, Strandgötu 34, milli
kl. 18-21.
dóttir, Vesturvangi 6,
Hafnarfirði, er sjötug í dag.
Hún og eiginmaður hennar,
Friðrik Jónsson, verða að
heiman á afmælisdaginn.
Skeiðarvogi 11, Reykjavík,
fyrrverandi skrifstofustjóri
hjá Framleiðsluráði landbún-
aðarins, verður sjötugur laug-
ardaginn 10. apríl. Hann og
eiginkona hans, Fjóla Gísla-
dóttir, verða að heiman á
afmælisdaginn.
/?nára afmæli. Þórunn
U U Friðbjörg Benja-
mínsdóttir, Hjallabraut 50,
Hafnarfirði, verður sextug
13. apríl. Hún og eiginmaður
hennar, Gestur Guðjónsson,
taka á móti gestum í safnað-
arheimili Víðistaðakirkju frá
kl. 19 á afmælisdaginn.
HJÓNABAND. Þann 6. febr-
úar sl. voru gefin saman í
hjónaband í Fella- og Hóla-
kirkju af sr. Jóni Dalbú Hró-
bjartssyni þau Sigríður Ólöf
Sigurðardóttir og Oddur Sig-
urðsson. Heimili þeirra er að
Jórufelli 12, Reykjavík.